Ngôn ngữ, từ thuở hồng hoang khai thiên lập địa, đã là dòng chảy bất tận nuôi dưỡng trí tuệ và kết nối nhân loại. Nguồn gốc của nó, tuy vẫn là ẩn số thách thức giới nghiên cứu, nhưng không thể phủ nhận vai trò then chốt của ngôn ngữ trong sự phát triển của trẻ em nói riêng và toàn nhân loại nói chung.

Năm 1988, tại thủ đô Paris, một cuộc tranh luận lớn về nguồn gốc ngôn ngữ đã diễn ra nhưng không đi đến hồi kết. Chính bởi sự thiếu hụt bằng chứng lịch sử rõ ràng, bí ẩn về sự hình thành ngôn ngữ vẫn còn bỏ ngỏ. Thay vì sa đà vào những tranh cãi chưa có lời giải đáp, hãy cùng khám phá mối liên kết kỳ diệu giữa ngôn ngữ và thế giới trẻ thơ, đồng thời lý giải vì sao ngôn ngữ là món quà vô giá mà tạo hóa ban tặng riêng cho con người.

1. Ngôn Ngữ - Thước Đo Trí Tuệ Con Người
Bạn có bao giờ tự hỏi, điều gì tạo nên sự khác biệt giữa con người và muôn loài? Câu trả lời chính là khả năng tư duy và sử dụng ngôn ngữ. Nhờ có ngôn ngữ, con người có thể diễn đạt suy nghĩ, cảm xúc, truyền đạt thông tin và kiến thức một cách linh hoạt và hiệu quả. Ngôn ngữ chính là công cụ kỳ diệu giúp kết nối tâm hồn và mở ra cánh cửa tri thức cho nhân loại.

2. Đặc Quyền Của Loài Người
Mặc dù các nghiên cứu khoa học đã chứng minh một số loài động vật, đặc biệt là linh trưởng, có thể hiểu và phản ứng với một số tín hiệu ngôn ngữ đơn giản, nhưng khả năng sử dụng ngôn ngữ một cách lưu loát và phức tạp như con người vẫn là một điều bất khả thi. Ngôn ngữ là một chương trình sinh học độc nhất vô nhị, chỉ được "cài đặt" cho loài người. 

3. Ngôn Ngữ - Kết Tinh Của Tư Duy Tập Thể
Ngôn ngữ không phải tự nhiên mà có, nó là kết quả của quá trình tích lũy và phát triển không ngừng nghỉ của cả cộng đồng. Qua thời gian, con người tương tác, chia sẻ và thống nhất với nhau về ý nghĩa của từ ngữ, cách thức sử dụng và dần hình thành nên hệ thống ngôn ngữ riêng. Mỗi ngôn ngữ đều có những quy tắc ngữ pháp, cấu trúc câu và vốn từ vựng đặc trưng, phản ánh văn hóa và lối sống của cộng đồng sử dụng nó.

Ví dụ, trong câu "Con bò nhảy qua cánh cổng", chúng ta dễ dàng nhận ra các thành phần cơ bản của một câu: chủ ngữ (con bò), động từ (nhảy qua) và vị ngữ (qua cánh cổng). Sự sắp xếp này tuân theo một trật tự nhất định, tạo nên ý nghĩa logic cho câu nói.

4. Sợi Dây Kết Nối Xã Hội
Ngôn ngữ là chất keo gắn kết cộng đồng, là chìa khóa mở ra cánh cửa giao tiếp và thấu hiểu. Nhờ có ngôn ngữ, chúng ta có thể bày tỏ suy nghĩ, chia sẻ cảm xúc và truyền đạt thông tin một cách hiệu quả. Một lời đề nghị "Các con ơi, cô thấy lớp mình hôm nay hơi bừa bộn một chút. Vậy cô đề nghị lớp mình cùng nhau dành 5 phút để sắp xếp lại đồ chơi và lau dọn bàn ghế cho gọn gàng, sạch sẽ nhé." hay một lời tâm sự "Con thấy nhớ ba mẹ cô ạ!" đã trở nên quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày.

Ngôn ngữ nói, với âm thanh và ngữ điệu đặc trưng, là một đặc ân chỉ dành riêng cho loài người. Sự xuất hiện của ngôn ngữ nói đã đánh dấu một bước tiến vượt bậc trong quá trình tiến hóa của nhân loại.

Các nhà khoa học đã đưa ra nhiều giả thuyết lý giải cho sự ra đời của ngôn ngữ nói. Có giả thuyết cho rằng ngôn ngữ nói đã trải qua hàng thiên niên kỷ để phát triển đến trình độ phức tạp như ngày nay. Tổ tiên của chúng ta có thể đã sử dụng một hệ thống âm thanh và ký hiệu đơn giản để giao tiếp trước khi ngôn ngữ nói hoàn thiện. Mặt khác, cũng có giả thuyết cho rằng ngôn ngữ nói xuất hiện một cách đột ngột trong quá trình tiến hóa, như một bước nhảy vọt về nhận thức của loài người.

Để thực hiện hiệu quả vai trò kết nối xã hội, ngôn ngữ cần hội tụ đủ năm yếu tố then chốt:

• Tính tương thích văn hóa: Ngôn ngữ phải được cộng đồng chấp nhận và sử dụng thống nhất.
• Tính biểu tượng: Mỗi từ ngữ, cụm từ đều phải mang một ý nghĩa nhất định, đại diện cho một sự vật, hiện tượng cụ thể. Ví dụ, khi nhắc đến từ "chó", chúng ta sẽ liên tưởng ngay đến hình ảnh con chó.
• Tính linh hoạt: Ngôn ngữ có khả năng thích ứng và biến đổi linh hoạt theo thời gian, hoàn cảnh và đối tượng giao tiếp.
• Tính biến đổi: Ngôn ngữ không phải là một hệ thống cố định mà luôn được bổ sung, cập nhật và thay đổi để phù hợp với sự phát triển của xã hội.
• Tầm quan trọng xã hội: Ngôn ngữ đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì, củng cố và phát triển các mối quan hệ xã hội.

Ngôn ngữ, từ những âm thanh sơ khai đến những câu văn hoa mỹ, là minh chứng cho khả năng phi thường của loài người. Nó là cây cầu nối kết quá khứ, hiện tại và tương lai, là chìa khóa mở ra cánh cửa tri thức và văn minh nhân loại. Hãy trân trọng và gìn giữ ngôn ngữ, bởi đó là món quà vô giá mà tạo hóa đã ban tặng riêng cho chúng ta. Việc nuôi dưỡng tình yêu ngôn ngữ, đặc biệt là ở trẻ thơ, chính là vun trồng cho một tương lai tươi sáng và kết nối hơn.

Tài liệu tham khảo: Bài giảng của cô Lhamo Pemba (2021), Đề cương Sự phát triển Ngôn ngữ