Trí thông minh vận động là gì? Nhận biết và cách rèn luyện thể chất ở trẻ

Trong thuyết đa trí tuệ của Howard Gardner (Đại học Harvard), trí thông minh vận động được công nhận là một năng lực trí tuệ độc lập, ngang hàng với trí thông minh ngôn ngữ hay logic-toán học. Nó không chỉ là khả năng di chuyển, mà là khả năng "tư duy bằng cơ thể", giải quyết vấn đề và biểu đạt ý tưởng thông qua chuyển động.

Tại ME School, việc tạo điều kiện cho trẻ phát triển thể chất cho trẻ mầm non cũng quan trọng như việc dạy trẻ đọc hay làm toán. Bởi lẽ, một cơ thể khỏe mạnh, linh hoạt chính là nền tảng vững chắc nhất cho một trí tuệ tinh anh và một tâm hồn hạnh phúc. Trong bài viết này, hãy cùng ME School khám phá sâu hơn về trí thông minh vận động và cách chúng ta có thể trở thành người đồng hành tuyệt vời, giúp con khai mở tối đa tiềm năng quý giá này.

>> Ba mẹ tham khảo thêm:

Trí thông minh vận động là gì?

Nếu trí thông minh ngôn ngữ là khả năng sử dụng từ ngữ một cách điêu luyện, thì trí thông minh vận động (Bodily-Kinesthetic Intelligence) chính là năng lực làm chủ cơ thể mình một cách xuất sắc. Đó là khả năng sử dụng cơ thể để biểu đạt cảm xúc, để tạo ra sản phẩm, hay để thực hiện những thao tác khéo léo, chuẩn xác. Điều này còn góp phần vào giáo dục cảm xúc cho trẻ mầm non, giúp con diễn đạt cảm xúc thông qua các hoạt động.

Đây không chỉ đơn thuần là "khỏe mạnh" hay "nhanh nhẹn". Nó là sự kết nối nhuần nhuyễn và tinh vi giữa não bộ - hệ thần kinh - và các nhóm cơ, cho phép một cá nhân điều khiển cơ thể mình một cách có mục đích.

Để dễ hình dung hơn, trí thông minh vận động thường được biểu hiện qua hai khía cạnh chính:

Kỹ năng vận động thô (Gross Motor Skills):Đây là khả năng điều khiển các nhóm cơ lớn của cơ thể để thực hiện những chuyển động toàn thân.
- Ví dụ ở trẻ: Chạy, nhảy, leo trèo, giữ thăng bằng khi đi trên một đường kẻ, ném và bắt bóng, đạp xe...
Kỹ năng vận động tinh (Fine Motor Skills): Đây là khả năng sử dụng các nhóm cơ nhỏ, đặc biệt là ở bàn tay và các ngón tay, để thực hiện những thao tác đòi hỏi sự khéo léo và chính xác.
- Ví dụ ở trẻ: Cầm bút vẽ, xé dán giấy, cài cúc áo, xâu hạt, tự xúc ăn, lắp ráp các mô hình nhỏ...

Một đứa trẻ có trí thông minh vận động phát triển tốt không chỉ là một đứa trẻ nhanh nhẹn, mà còn là một đứa trẻ có khả năng học hỏi thông qua trải nghiệm thực tế, có khả năng biến ý tưởng trong đầu thành hành động cụ thể và có một sự tự nhận thức sâu sắc về cơ thể của chính mình.

>> Ba mẹ tham khảo thêm:

trí thông minh vận động là gì

Trẻ có trí thông minh vận động tốt có khả năng học hỏi thông qua những trải nghiệm thực tế

Ý nghĩa của trí thông minh vận động đối với trẻ mầm non

Ở lứa tuổi mầm non, giai đoạn mà trẻ học hỏi chủ yếu qua sự phát triển của các giác quan và hành động, việc phát triển trí thông minh vận động không chỉ là một lựa chọn, mà là một yêu cầu thiết yếu. Nó mang lại những lợi ích to lớn, sâu sắc và là nền tảng cho mọi sự phát triển toàn diện theo 5 lĩnh vực phát triển của trẻ mầm non sau này.

>> Ba mẹ tham khảo thêm:

1 - Là "Chất dinh dưỡng" trực tiếp cho não bộ

Khoa học đã chứng minh, hành trình phát triển của trẻ 0-6 tuổi: Não bộ thần kỳ & trí tuệ hấp thụ, mỗi khi trẻ vận động, não bộ sẽ sản sinh ra BDNF (Brain-Derived Neurotrophic Factor) - một loại protein được ví như "chất tăng trưởng" cho các tế bào thần kinh. Vận động giúp tăng cường kết nối synap, tạo ra các đường dẫn thần kinh mới, đặc biệt ở vùng tiểu não (trung tâm điều khiển vận động) và hồi hải mã (trung tâm của trí nhớ và học tập).
Nói cách khác: Vận động chính là đang "xây dựng" bộ não của trẻ.

>> Ba mẹ tham khảo chế độ dinh dưỡng dành cho bé:

2 - Là "Cây cầu" để trẻ kết nối và học hỏi từ thế giới

Vì sao trẻ cần được ra ngoài khám phá? Trẻ mầm non không học bằng cách ngồi nghe giảng. Trẻ học bằng cách chạm vào lá cây để cảm nhận sự mềm mại, xây một tòa tháp để hiểu về trọng lực, chạy trên cỏ để cảm nhận tốc độ. Cơ thể chính là công cụ đầu tiên và quan trọng nhất để trẻ khám phá, thử nghiệm và tương tác với môi trường xung quanh. Có thể áp dụng một số trò chơi bảo vệ môi trường như tưới cây, phân loại rác, tái chế để trẻ có thể học được ý thức bảo vệ môi trường và nâng cao kỹ năng vận động. Một cơ thể linh hoạt, khéo léo sẽ mở ra vô vàn cơ hội học hỏi cho trẻ.

3 - Là "Chìa khóa" của sự tự tin và độc lập

Ba mẹ biết cách dạy con tự lập theo từng giai đoạn, đã từng nhớ lại khoảnh khắc con tự đi được những bước đầu tiên, tự xúc được thìa cơm đầu tiên, hay tự mình leo lên cầu trượt. Gương mặt con rạng rỡ niềm tự hào và chiến thắng. Việc dạy trẻ kỹ năng sống tự lập hiệu quả giúp con làm chủ được cơ thể mang lại cho trẻ một cảm giác mạnh mẽ về năng lực của bản thân ("Mình làm được!"). Đích đến của mọi nỗ lực: sự tự lập và sự tự tin này sẽ là hành trang để con không ngần ngại đối mặt với những thử thách lớn hơn trong học tập và cuộc sống.

>> Ba mẹ tham khảo thêm các kỹ năng sống cho trẻ mầm non giúp con phát triển sự tự tin và tự lập:

4 - Là "Công cụ" hữu hiệu để giải tỏa cảm xúc

3-6 tuổi: Mở ra thế giới diệu kỳ của tư duy và cảm xúc. Khi cảm thấy bực bội, căng thẳng hay phấn khích, trẻ em thường chưa thể diễn đạt hết bằng lời. Vận động chính là một kênh giải tỏa tự nhiên và lành mạnh. Chạy nhảy giúp giải phóng năng lượng dư thừa, các hoạt động cần sự tập trung như vẽ hay nặn đất sét có thể giúp trẻ bình tĩnh lại. Việc được tự do vận động hỗ trợ quá trình giáo dục cảm xúc cho trẻ mầm non trở nên tốt hơn, giúp trẻ điều hòa cảm xúc tốt hơn, giảm thiểu các hành vi bộc phát tiêu cực.

Tại ME School, các không gian học tập luôn được thiết kế để khuyến khích sự vận động, từ sân chơi ngoài trời với các thiết bị đa dạng đến các góc hoạt động trong lớp học. Bởi ME hiểu rằng, trao cho trẻ cơ hội được vận động chính là đang trao cho con chìa khóa để mở cánh cửa trí tuệ, sự tự tin và niềm vui khám phá.

>> Xem thêm:

trí thông minh vận động là gì

Tự do vận động là một yêu cầu thiết yếu tạo nền tảng cho sự phát triển toàn diện của trẻ

Một số đặc điểm của trí thông minh vận động thể chất

Trong khu vườn đa dạng của các loại hình trí thông minh, trí thông minh vận động thể chất (Bodily-Kinesthetic Intelligence) thường là loại hình dễ nhận thấy nhất ở trẻ nhỏ. Đây không chỉ đơn thuần là sự "hiếu động", mà là một năng lực đặc biệt trong việc sử dụng cơ thể một cách khéo léo để biểu đạt ý tưởng, cảm xúc và giải quyết vấn đề.

Việc nhận biết những đặc điểm này ở con không phải để so sánh, mà là để thấu hiểu và tạo ra một môi trường phù hợp nhất, giúp con phát huy tối đa tiềm năng của mình. Dưới đây là những biểu hiện rõ nét của một đứa trẻ có trí thông minh vận động thể chất nổi trội.

1 - Sự phối hợp và kiểm soát cơ thể vượt trội

Đây là đặc điểm cốt lõi và dễ quan sát nhất. Những đứa trẻ này dường như có một "cảm giác" bẩm sinh về không gian và vị trí của cơ thể mình. Sự phối hợp giữa não bộ, mắt và các nhóm cơ diễn ra một cách nhịp nhàng.

Kỹ năng vận động thô xuất sắc: Trẻ sớm biết đi, chạy, nhảy, leo trèo một cách vững vàng và ít khi vấp ngã. Chúng có khả năng ném và bắt bóng chính xác, giữ thăng bằng tốt khi đi trên một đường thẳng hay đứng bằng một chân.
Đôi tay khéo léo (Vận động tinh): Trẻ tỏ ra thích thú và thành thạo với các hoạt động đòi hỏi sự tỉ mỉ như xé, dán, cắt bằng kéo, xâu chuỗi hạt, hoặc xây dựng những mô hình phức tạp từ các khối lego nhỏ.
Phản xạ nhanh nhạy: Trẻ có khả năng phản ứng nhanh với các kích thích vật lý, ví dụ như đưa tay ra đỡ khi một vật gì đó sắp rơi.

2 - Học hỏi tốt nhất thông qua hành động và trải nghiệm ("Learning by Doing")

Đối với những đứa trẻ này, việc ngồi yên một chỗ và lắng nghe bài giảng là một thử thách thực sự. Bộ não của chúng được "lập trình" để tiếp thu thông tin hiệu quả nhất khi cơ thể được tham gia vào quá trình đó.

Cần được "chạm" và "làm": Thay vì chỉ nhìn vào hình ảnh các con số, trẻ sẽ học đếm nhanh hơn bằng cách nhảy trên tấm thảm số hoặc đếm số bậc thang. Thay vì nghe kể về các loài động vật, trẻ sẽ nhớ lâu hơn nếu được đóng vai thành con vật đó.
Khó tập trung khi phải ngồi yên: Trẻ có thể ngọ nguậy, rung chân, hoặc đi lại trong phòng khi đang suy nghĩ. Đây không phải là biểu hiện của sự mất tập trung, mà là cách cơ thể chúng giúp não bộ tư duy tốt hơn.
Ghi nhớ qua hành động: Trẻ có thể không nhớ mẹ đã dặn điều gì, nhưng sẽ nhớ như in các bước để lắp ráp một món đồ chơi mà chúng chỉ mới làm một lần.

3 - Khả năng biểu đạt cảm xúc và ý tưởng qua cơ thể

Ở giai đoạn trẻ mầm non phát triển ngôn ngữ, cơ thể chính là công cụ giao tiếp chính của những đứa trẻ này. Chúng sử dụng cử chỉ, điệu bộ và chuyển động để thể hiện thế giới nội tâm phong phú của mình.

Sử dụng ngôn ngữ cơ thể một cách tự nhiên: Trẻ thường dùng rất nhiều cử chỉ tay khi nói chuyện để nhấn mạnh ý của mình. Nét mặt và điệu bộ của chúng biểu cảm và linh hoạt.
Thích các hoạt động đóng vai, kịch nghệ: Trẻ có khả năng "biến hình" thành các nhân vật khác nhau một cách sống động, bắt chước dáng đi, giọng nói và hành động của người khác rất tài tình.
Cảm xúc gắn liền với chuyển động: Khi vui, trẻ sẽ nhảy cẫng lên. Khi phấn khích, trẻ sẽ vỗ tay. Khi tức giận, trẻ có thể dậm chân. Những chuyển động này là cách chúng giải tỏa và biểu đạt cảm xúc một cách tức thời.

4 - Trí nhớ vận động (Motor Memory) xuất sắc

"Trí nhớ vận động" là khả năng cơ thể "ghi nhớ" lại các chuỗi chuyển động một cách tự động sau khi đã được lặp lại vài lần.

Học các kỹ năng thể chất nhanh chóng: Trẻ học đi xe đạp, bơi lội, hay các động tác múa, võ thuật nhanh hơn bạn bè đồng trang lứa.
Lặp lại các chuyển động phức tạp: Sau khi được hướng dẫn, trẻ có thể dễ dàng lặp lại các bước của một điệu nhảy, các động tác thể dục, hoặc cách thắt dây giày. Cơ bắp của chúng dường như có "trí nhớ" của riêng mình.

>> Tham khảo thêm:

Một số đặc điểm của trí thông minh vận động thể chất

Trẻ có trí thông minh vận động thể hiện rõ ràng qua các hoạt động thể chất như đá bóng

Dấu hiệu nhận biết trẻ có trí thông minh vận động cơ thể

Sau khi đã hiểu về các đặc điểm cốt lõi, làm thế nào để ba mẹ có thể "đọc vị" được trí thông minh vận động cơ thể ở chính thiên thần nhỏ nhà mình? Câu trả lời nằm ở việc quan sát những hành động thường ngày của con một cách tinh tế.

Hãy cùng ME School trở thành những "nhà quan sát" am hiểu, khám phá những dấu hiệu cho thấy con bạn có thể là một "nghệ sĩ vận động" bẩm sinh. ME đã chia nhỏ các dấu hiệu theo từng giai đoạn phát triển để ba mẹ dễ dàng đối chiếu và nhận biết.

Giai đoạn Sơ sinh đến 2 tuổi: Những nhà thám hiểm tí hon

Ở giai đoạn này, cơ thể là công cụ chính để trẻ khám phá thế giới. Những trẻ có thiên hướng vận động mạnh mẽ sẽ thể hiện điều đó từ rất sớm.

Không ngừng chuyển động: Ngay từ khi còn là trẻ sơ sinh, con đã rất thích ngọ nguậy, vươn tay, duỗi chân. Con dường như không thoải mái khi bị quấn chặt quá lâu.
Sớm đạt các cột mốc vận động thô: Con có thể biết lẫy, trườn, bò, ngồi, và đứng vịn sớm hơn các bạn đồng trang lứa. Khi tập đi, con tỏ ra rất quyết tâm và ít sợ ngã.
Thích thú với các trò chơi vận động cho trẻ mầm non: Con reo lên thích thú khi được ba mẹ tung hứng nhẹ, đung đưa hoặc chơi trò "máy bay".
Khám phá bằng tay và miệng: Con có xu hướng cầm, nắm, sờ, và đưa mọi vật vào miệng để "nghiên cứu". Đây là cách con sử dụng các giác quan trên cơ thể để học hỏi.
Phản ứng với âm nhạc bằng cơ thể - Trí thông minh âm nhạc: Khi nghe một giai điệu vui tươi, con sẽ tự động nhún nhảy, lắc lư người hoặc vỗ tay theo nhịp một cách rất tự nhiên.

>> Ba mẹ tham khảo thêm chủ đề bé 2 tuổi:

trí thông minh vận động là gì

Giai đoạn sơ sinh đến 2 tuổi trẻ hóa thân thành những nhà thám hiểm tí hon

Giai đoạn Mầm non (3 - 5 tuổi): Nguồn năng lượng không bao giờ cạn

Đây là giai đoạn trí thông minh vận động bộc lộ rực rỡ và rõ nét nhất. Những đứa trẻ này thường được mô tả là "không bao giờ ngồi yên".

Là "chuyên gia" ở sân chơi: Con luôn là người đầu tiên chinh phục những chiếc cầu trượt cao nhất, leo trèo trên khung vận động một cách khéo léo và có khả năng giữ thăng bằng đáng kinh ngạc.
Thích các hoạt động "chân tay": Con say mê với việc xây dựng các tòa tháp cao từ lego, nặn đất sét, vẽ tranh, cắt dán, hoặc phụ giúp ba mẹ các công việc đơn giản như tưới cây, lau bàn.
Học tốt nhất khi được di chuyển: Con khó có thể ngồi yên để nghe một câu chuyện dài. Thay vào đó, con sẽ thích được diễn lại câu chuyện đó, đóng vai các nhân vật và thực hiện các hành động được mô tả.
"Nói chuyện" bằng cả cơ thể: Con thường sử dụng rất nhiều cử chỉ tay và biểu cảm khuôn mặt khi giao tiếp. Con có khả năng bắt chước dáng đi, điệu bộ của người khác một cách tài tình.
Thích tháo lắp và khám phá khoa học của trẻ mầm non: Con có xu hướng tò mò về cách mọi thứ hoạt động. Con có thể sẽ tháo rời một món đồ chơi chỉ để xem bên trong có gì, sau đó cố gắng lắp lại (dù có thể chưa thành công) hay thông qua các bài học tương tự về thí nghiệm STEM cho trẻ mầm non đơn giản. Những điều này là tiền đề cho tư duy giúp con quan sát, tìm hiểu, lý giải những sự vật hiện tượng xảy ra xung quanh mình.

>> Ba mẹ tham khảo thêm:

trí thông minh vận động là gì

Giai đoạn mầm non (3 - 5 tuổi) trẻ luôn muốn chinh phục những thử thách khó nhằn

Bảng tóm tắt nhanh cho ba mẹ:

Dấu hiệu	Biểu hiện cụ thể ở trẻ
Yêu thích vận động	Luôn tìm cách chạy, nhảy, leo trèo. Thích các trò chơi thể chất hơn là ngồi yên.
Khéo léo & Phối hợp tốt	Giữ thăng bằng giỏi, ít vấp ngã. Sử dụng kéo, bút, đũa một cách thành thạo.
Học qua thực hành	Cần được chạm, sờ, làm thử để hiểu vấn đề. Nhớ rất lâu những gì đã tự tay làm.
Giao tiếp phi ngôn ngữ	Sử dụng nhiều cử chỉ, điệu bộ khi nói. Thích đóng kịch, nhảy múa, biểu diễn.
Năng lượng dồi dào	Dường như không biết mệt, luôn trong trạng thái "sạc đầy pin".

>> Ba mẹ tham khảo thêm 1 số dấu hiệu về tâm lý thường gặp ở trẻ mầm non:

Cách rèn luyện trí thông minh vận động cho trẻ nhỏ hàng ngày

Việc nuôi dưỡng trí thông minh vận động cho con không đòi hỏi những giáo cụ đắt tiền hay các khóa học chuyên biệt. Điều kỳ diệu nằm ở chỗ, ba mẹ hoàn toàn có thể lồng ghép các bài "tập luyện" này vào chính những hoạt động thường ngày, biến mỗi khoảnh khắc bên con thành một cơ hội học hỏi đầy niềm vui.

1. Các hoạt động phát triển Vận động thô (Sức mạnh toàn thân)

Đây là những hoạt động giúp con làm chủ các nhóm cơ lớn, tăng cường sức mạnh, sự dẻo dai và khả năng giữ thăng bằng.

Biến việc nhà thành trò chơi - Vừa học vừa chơi:
- "Đặc nhiệm dọn dẹp": Giao cho con nhiệm vụ mang quần áo bẩn bỏ vào giỏ, hoặc giúp mẹ cầm những món đồ nhẹ từ phòng này sang phòng khác.
- "Vũ công lau nhà": Thay vì dùng cây lau nhà, hãy đưa cho con một chiếc khăn ẩm và bật một bản nhạc vui nhộn. Cùng con nhảy múa và lau sạch sàn nhà. Hoạt động này vừa vui, vừa giúp con phối hợp toàn thân.
Tận dụng tối đa không gian ngoài trời:
- "Thợ săn kho báu thiên nhiên": Cùng con đi dạo trong công viên và thu thập lá cây, sỏi đá có hình thù đặc biệt. Việc đi bộ trên các địa hình khác nhau (cỏ, sỏi, dốc) giúp rèn luyện khả năng giữ thăng bằng.
- Trò chơi với bóng: Đơn giản chỉ là tung và bắt bóng, đá bóng qua lại. Hoạt động này giúp con phát triển khả năng phối hợp tay-mắt, chân-mắt và định hướng không gian.
Tạo "Thử thách vượt chướng ngại vật" tại nhà:
- Vào những ngày mưa không thể ra ngoài, hãy biến phòng khách thành một sân chơi kỳ thú. Dùng gối ôm để làm "núi" cho con trèo qua, dùng ghế để làm "hầm" cho con chui dưới, và dán băng dính màu xuống sàn để làm "cầu thăng bằng" cho con đi theo.
Nhảy múa tự do theo nhạc:
- Không cần động tác bài bản, chỉ cần bật những giai điệu con yêu thích và khuyến khích con vận động theo cảm xúc. Đây là cách tuyệt vời để con giải phóng năng lượng, biểu đạt cảm xúc và kết nối với cơ thể mình.

>> Xem thêm: Giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mầm non là gì? Cách thức và 8 phương pháp

Cách rèn luyện trí thông minh vận động cho trẻ nhỏ hàng ngày

Vận dụng những hoạt động thường ngày nhằm giúp trẻ phát triển vận động thô

2. Các hoạt động phát triển Vận động tinh (Sự khéo léo của đôi tay)

Đôi tay khéo léo là công cụ để con viết, vẽ, và thực hiện vô số công việc trong cuộc sống. Hãy rèn luyện sự linh hoạt cho các ngón tay xinh của con qua các hoạt động sau:

Mời con làm "Phụ bếp nhí":
- Giao cho con những nhiệm vụ an toàn như nhặt rau, vo gạo, trộn bột, hoặc dùng khuôn để cắt bánh quy. Việc tiếp xúc với các kết cấu và nguyên liệu khác nhau cũng là một trải nghiệm giác quan tuyệt vời.
Thế giới diệu kỳ của nghệ thuật và thủ công:
- Nặn đất sét: Đây là hoạt động "vàng" giúp tăng cường sức mạnh cho cơ tay và các ngón tay.
- Xé, dán giấy: Khuyến khích con xé giấy báo thành những dải dài hoặc vụn nhỏ rồi dán lên tranh để tạo thành một tác phẩm nghệ thuật.
- Tô màu và vẽ nguệch ngoạc: Đừng quá quan trọng việc con có tô lem ra ngoài hay không. Việc cầm bút và di chuyển bút trên giấy đã là một bài tập vận động tinh rất hiệu quả.
Rèn luyện qua các công việc tự phục vụ:
- Hãy kiên nhẫn để con tự mình cài cúc áo, kéo khóa quần, hay tự xúc ăn. Dù có thể ban đầu sẽ hơi lộn xộn và mất thời gian, nhưng đây là cách con học được tính độc lập và rèn luyện sự khéo léo cho đôi tay.
Các trò chơi đơn giản với vật dụng tại nhà:
- "Đầu bếp phân loại đậu": Trộn lẫn hai loại đậu (ví dụ: đậu đen và đậu đỏ) và nhờ con phân loại chúng ra hai bát riêng.
- "Xây tháp mì ống": Cho con xâu các loại nui, mì ống có lỗ vào một sợi dây.
- "Gắp bông diệu kỳ": Dùng kẹp gắp thức ăn hoặc kẹp quần áo để gắp những viên bông gòn từ bát này sang bát khác.

trí thông minh vận động là gì

Rèn luyện sự linh hoạt của đôi tay thông qua các hoạt động thủ công nghệ thuật

Xuyên suốt bài viết, chúng ta đã cùng nhau khám phá rằng trí thông minh vận động không chỉ là những bước chạy nhảy vô tư, mà là ngôn ngữ đầu tiên của trí tuệ, là cây cầu để con kết nối với thế giới và là nền móng vững chắc cho sự tự tin.

Hãy trao cho con món quà của sự vận động, và ba mẹ sẽ nhận lại món quà còn lớn hơn – đó là một đứa trẻ lớn lên khỏe mạnh về thể chất, vững vàng về cảm xúc, tự tin vào năng lực bản thân và luôn giữ được niềm vui khám phá trong suốt hành trình trưởng thành.

➡️ Tìm hiểu thêm về chương trình Montessori tại ME School và chương trình học Nature Inspired – ME School

➡️ Đăng ký tham quan trường để trải nghiệm môi trường học tập thực tế