Trí thông minh âm nhạc là gì? Đặc điểm và cách rèn luyện ở trẻ

Ba mẹ có bao giờ ngạc nhiên khi thấy một em bé sơ sinh đang khóc bỗng nín bặt khi nghe lời ru của mẹ? Hay một cô bé, cậu bé có thể ngân nga đúng giai điệu của một bài hát quảng cáo chỉ sau vài lần nghe? Hoặc đơn giản là niềm vui thuần khiết của con khi được gõ vào những chiếc xoong, nồi trong bếp để tạo ra "bản giao hưởng" của riêng mình?

Những khoảnh khắc kỳ diệu đó không chỉ là sự ngẫu nhiên đáng yêu. Đó chính là những biểu hiện đầu tiên và trong trẻo nhất của trí thông minh âm nhạc - một trong 8 loại hình trí thông minh - thuyết đa trí tuệ của Howard Gardner của Đại học Harvard định nghĩa. Đây không phải là năng khiếu chỉ dành riêng cho các thiên tài âm nhạc tương lai, mà là một năng lực tiềm ẩn trong mỗi đứa trẻ, một "kênh" giao tiếp và học hỏi vô cùng mạnh mẽ.

Tại ME School, ME tin rằng âm nhạc không chỉ để giải trí. Âm nhạc là ngôn ngữ của tâm hồn, là "chất dinh dưỡng" cho não bộ và là cây cầu kết nối con người. Trong bài viết này, hãy cùng ME lắng nghe và thấu hiểu sâu hơn về trí thông minh âm nhạc, và khám phá cách chúng ta có thể cùng con khơi dậy và nuôi dưỡng món quà tuyệt vời này.

>> Ba mẹ tham khảo thêm:

Trí thông minh âm nhạc là gì?

Em bé chìm sâu vào giấc ngủ khi nghe lời hát ru của cô giáo

1. Trí thông minh âm nhạc là gì?

Một cách đơn giản nhất, trí thông minh âm nhạc (Musical-Rhythmic Intelligence) là năng lực cảm thụ, phân biệt, biến đổi và biểu đạt các yếu tố của âm nhạc. Đây là sự nhạy cảm đặc biệt với âm thanh, giai điệu, nhịp điệu và âm sắc.

Người sở hữu trí thông minh này không chỉ là người biết chơi một loại nhạc cụ hay có giọng hát hay. Họ là những người có khả năng "tư duy bằng âm thanh". Họ có thể nghe thấy các quy luật, cấu trúc và cảm xúc ẩn sau mỗi giai điệu, dù đó là tiếng chim hót, tiếng mưa rơi hay một bản giao hưởng phức tạp.

Để dễ hình dung hơn, trí thông minh âm nhạc ở trẻ thường được thể hiện qua các khía cạnh sau:

Nhạy cảm với Giai điệu (Pitch): Khả năng nhận biết một nốt nhạc cao hay thấp, có thể hát lại đúng giai điệu của một bài hát.
Nhạy cảm với Nhịp điệu (Rhythm): Khả năng cảm nhận và lặp lại các mẫu nhịp phách. Trẻ có thể vỗ tay, dậm chân hoặc lắc lư người đúng theo nhịp của bài hát.
Nhạy cảm với Âm sắc (Timbre): Khả năng phân biệt các loại âm thanh khác nhau, ví dụ như nhận ra giọng nói của mẹ giữa đám đông, hay phân biệt được tiếng trống và tiếng đàn piano.
Khả năng Cảm thụ cảm xúc (Emotional Response): Khả năng cảm nhận được "tâm trạng" của một bản nhạc – vui tươi, buồn bã, hùng tráng hay êm dịu – và có những phản ứng cảm xúc tương ứng. Việc phát triển kỹ năng này không chỉ giúp trẻ yêu thích âm nhạc mà còn giáo dục cảm xúc cho trẻ mầm non.

Điều quan trọng nhất ba mẹ cần nhớ: Mỗi đứa trẻ đều được sinh ra với tiềm năng về trí thông minh âm nhạc. Việc của chúng ta không phải là tìm kiếm một "Mozart", mà là tạo ra một môi trường giàu âm thanh để tưới tẩm cho hạt mầm trí tuệ này nảy nở một cách tự nhiên.

>> Ba mẹ tham khảo thêm:

Trí thông minh âm nhạc là gì?

Mỗi đứa trẻ sinh ra đều có tiềm năng về trí thông minh âm nhạc

2. Ý nghĩa của trí thông minh âm nhạc đối với trẻ mầm non

Ở lứa tuổi vàng của sự phát triển não bộ, việc tiếp xúc sớm với âm nhạc không chỉ là một hoạt động ngoại khóa thú vị. Nó mang lại những lợi ích sâu sắc, được khoa học chứng minh và là nền tảng quan trọng cho sự phát triển toàn diện của trẻ.

1 - Là "Bài tập thể dục toàn diện" cho não bộ

Khi trẻ nghe hoặc chơi nhạc, đó không chỉ là tai đang hoạt động. Âm nhạc kích hoạt đồng thời rất nhiều vùng khác nhau của não bộ: vùng xử lý âm thanh, vùng vận động (khi trẻ nhún nhảy), vùng cảm xúc, vùng ghi nhớ và cả vùng ngôn ngữ. Quá trình này tạo ra và củng cố hàng tỷ kết nối thần kinh, giúp não bộ của trẻ trở nên linh hoạt và hiệu quả hơn. Nói cách khác: Âm nhạc giúp "thắp sáng" toàn bộ não bộ của trẻ.

2 - Là "Viên gạch" xây dựng kỹ năng ngôn ngữ

Ba mẹ có ngạc nhiên không khi biết rằng âm nhạc và ngôn ngữ có mối liên hệ mật thiết? Cả hai đều dựa trên nhịp điệu, cao độ và các quy luật cấu trúc. Việc lắng nghe và phân biệt các âm thanh trong âm nhạc giúp trẻ rèn luyện thính giác, tăng khả năng nhận biết các âm vị (đơn vị âm thanh nhỏ nhất) trong lời nói. Đây chính là kỹ năng nền tảng quan trọng nhất cho việc học đọc và học ngoại ngữ sau này. Đây là nền tảng quan trọng cho sự phát triển ngôn ngữ ở trẻ mầm non.

3 - Là "Người phiên dịch" cho thế giới cảm xúc

Trẻ mầm non thường khó diễn tả những cảm xúc phức tạp như thất vọng, nhớ nhung hay phấn khích tột độ bằng lời. Âm nhạc trở thành một công cụ tuyệt vời để trẻ nhận biết và biểu đạt cảm xúc. Một bản nhạc vui có thể khiến con nhảy múa, một giai điệu êm dịu có thể giúp con bình tĩnh lại. Thông qua âm nhạc, trẻ học cách gọi tên và điều hòa thế giới nội tâm phong phú của mình.

4 - Là "Chất keo" gắn kết xã hội

Các hoạt động âm nhạc tập thể như hát đồng ca, chơi trò chơi theo nhịp điệu hay cùng nhau nhảy múa là cơ hội tuyệt vời để trẻ học cách hợp tác, lắng nghe và hòa mình vào một tập thể. Trẻ học được cách chờ đến lượt mình, cách phối hợp với các bạn để tạo ra một "sản phẩm" chung. Đây là những bài học đầu tiên về kỹ năng xã hội cho trẻ mầm non một cách tự nhiên và vui vẻ nhất.

Đó là lý do tại ME School, âm nhạc không phải là một môn học được xếp lịch cố định, mà là một phần không thể thiếu len lỏi trong mọi hoạt động, từ giờ học toán, giờ kể chuyện đến các hoạt động ngoài trời. Bởi ME hiểu rằng, mỗi giai điệu vang lên đều đang góp phần nuôi dưỡng tâm hồn và trí tuệ cho những công dân toàn cầu tương lai.

>> Xem thêm:

Ý nghĩa của trí thông minh âm nhạc đối với trẻ mầm non

Việc cho trẻ tiếp xúc sớm với âm nhạc mang lại những lợi ích sâu sắc cho sự phát triển toàn diện của trẻ

Một số đặc điểm của trí thông minh âm nhạc

Ba mẹ có bao giờ ngạc nhiên khi thấy một đứa trẻ có thể ngân nga đúng giai điệu của một bài hát chỉ sau vài lần nghe, hoặc nhịp chân một cách hoàn hảo theo tiếng trống trong một bản nhạc? Đó không phải là sự ngẫu nhiên, mà là biểu hiện rực rỡ của trí thông minh âm nhạc (Musical-Rhythmic Intelligence).

Theo học thuyết của Tiến sĩ Howard Gardner, đây là một trong 8 loại hình trí tuệ độc lập, định nghĩa là năng lực cảm thụ, phân biệt, chuyển đổi và biểu đạt các hình thức âm nhạc. Hiểu một cách đơn giản, đây là khả năng "tư duy bằng âm thanh". Những đứa trẻ sở hữu trí tuệ này có một sự nhạy cảm bẩm sinh với thế giới âm thanh xung quanh, từ tiếng chim hót líu lo ngoài cửa sổ đến giai điệu phức tạp của một bản nhạc giao hưởng.

Để hiểu sâu hơn, hãy cùng ME School khám phá những đặc điểm cốt lõi tạo nên một "tâm hồn âm nhạc" nhé.

1 - Nhạy cảm với Giai điệu (Melody) và Cao độ (Pitch)

Đây là khả năng nhận biết và tái tạo lại "đường nét" của âm thanh.

Ghi nhớ giai điệu siêu tốc: Trẻ có thể ngân nga, huýt sáo lại giai điệu của một bài hát quảng cáo, một đoạn nhạc phim hoạt hình chỉ sau một hoặc hai lần nghe.
Nhận biết nốt "phô": Trẻ có thể nhận ra khi ai đó hát sai nhạc hoặc một nốt đàn bị lạc điệu. Chúng có thể nhăn mặt hoặc nói "sai rồi!" dù chưa hề được dạy về nhạc lý.
Khả năng hát đúng cao độ: Khi hát, trẻ thường hát đúng tông và giai điệu của bài hát gốc, thay vì chỉ đọc lời theo nhịp.

2 - Cảm thụ sâu sắc về Nhịp điệu (Rhythm) và Phách (Beat)

Đây là khả năng cảm nhận "xương sống", "nhịp đập" của âm nhạc.

"Cơ thể biết nói": Khi nghe nhạc, trẻ sẽ tự động nhún nhảy, lắc lư, gật gù hoặc vỗ tay theo nhịp một cách rất tự nhiên. Chuyển động cơ thể của chúng dường như hòa quyện với nhịp điệu của bản nhạc.
Tạo ra nhịp điệu ở khắp mọi nơi: Trẻ thích dùng tay gõ lên bàn, dùng đũa gõ vào bát, hoặc dùng bất cứ vật gì trong tầm tay để tạo ra các chuỗi âm thanh có nhịp điệu.
Dễ dàng bắt chước các mẫu nhịp điệu: Nếu ba mẹ vỗ tay theo một nhịp điệu đơn giản (ví dụ: clap... clap... clap-clap), trẻ có thể lắng nghe và lặp lại một cách chính xác.

3 - Khả năng phân biệt Âm sắc (Timbre)

Âm sắc chính là "màu sắc" hay "giọng nói" riêng của mỗi loại âm thanh. Trẻ có trí thông minh âm nhạc có khả năng phân biệt những "màu sắc" này rất tốt.

Nhận biết giọng nói: Trẻ có thể phân biệt được giọng của mẹ, của ba, của bà qua điện thoại dù không nhìn thấy người nói.
Phân biệt nhạc cụ: Dù chưa biết tên, trẻ có thể nhận ra sự khác biệt giữa tiếng đàn piano và tiếng đàn guitar, giữa tiếng trống và tiếng kèn.
Nhạy cảm với âm thanh môi trường: Trẻ thường chú ý và bị thu hút bởi những âm thanh mà người lớn có thể bỏ qua: tiếng mưa rơi, tiếng gió thổi, tiếng côn trùng kêu...

4 - Kết nối cảm xúc mạnh mẽ với âm nhạc

Với những đứa trẻ này, âm nhạc không chỉ là âm thanh, mà còn là ngôn ngữ của cảm xúc. Đây là điểm giao thoa tuyệt vời giữa trí thông minh âm nhạc và trí thông minh cảm xúc (EQ).

Âm nhạc ảnh hưởng đến tâm trạng: Một bản nhạc vui có thể khiến trẻ phấn khích nhảy múa, trong khi một giai điệu êm dịu có thể giúp trẻ bình tĩnh và dễ đi vào giấc ngủ.
Dùng âm nhạc để biểu đạt cảm xúc: Trẻ có thể tự tạo ra những giai điệu ngẫu hứng để thể hiện mình đang vui, buồn hay tức giận.
Ghi nhớ sự kiện gắn liền với âm nhạc: Trẻ có thể nhớ như in một kỷ niệm nào đó vì nó gắn liền với một bài hát cụ thể (ví dụ: "Bài này mình nghe lúc đi chơi biển đó mẹ!").

Ba mẹ có thể tham khảo các phương pháp giáo dục mầm non tiên tiến, được áp dụng phổ biến tại Việt Nam, giúp con phát triển toàn diện

phương pháp giáo dục Montessori	phương pháp giáo dục Shichida
phương pháp giáo dục Reggio Emilia	phương pháp giáo dục STEM mầm non
phương pháp giáo dục Glenn Doman	phương pháp giáo dục Steiner
phương pháp giáo dục STEAM	phương pháp dạy học theo dự án

trí thông minh âm nhạc là gì

Những trẻ có trí thông minh âm nhạc có khả năng tư duy bằng âm thanh

Dấu hiệu nhận biết trẻ có trí thông minh âm nhạc

Nhận ra những tài năng âm nhạc tiềm ẩn của con từ sớm là một hành trình quan sát đầy thú vị. Những dấu hiệu này không phải là một bài kiểm tra, mà là những "tín hiệu" đáng yêu mà con gửi đến ba mẹ mỗi ngày. ME School sẽ giúp ba mẹ "giải mã" những tín hiệu này qua từng giai đoạn phát triển của con.

Giai đoạn Sơ sinh đến 2 tuổi: Những "Máy ghi âm" nhạy cảm

Ở độ tuổi này, các dấu hiệu thường mang tính thụ động và phản xạ, cho thấy sự nhạy cảm bẩm sinh của trẻ với thế giới âm thanh.

Phản ứng rõ rệt với âm thanh: Con dễ dàng được dỗ dành bằng những bài hát ru êm ái, và cũng dễ giật mình bởi những tiếng động lớn, đột ngột.
Bị thu hút bởi các món đồ chơi phát nhạc: Con tỏ ra thích thú đặc biệt với hộp nhạc, lúc lắc hay những món đồ chơi có thể tạo ra âm thanh.
Bập bẹ có giai điệu: Tiếng bập bẹ của con không chỉ đơn điệu mà có sự lên xuống, trầm bổng như thể đang "hát" một bài hát của riêng mình.
Lắc lư theo nhạc: Ngay cả khi chưa biết đi, con đã biết nhún người, lắc lư cơ thể khi nghe thấy một giai điệu quen thuộc.
Nhận ra các bài hát quen thuộc: Con có thể mỉm cười, hướng mắt về phía phát ra âm thanh khi nghe thấy bài hát yêu thích của mình.

>> Tham khảo thêm:

trí thông minh âm nhạc là gì

Giai đoạn từ sơ sinh đến 2 tuổi trẻ có thể nhận biết và hát theo những giai điệu quen thuộc

Giai đoạn Mầm non (3 - 5 tuổi): Các "Nhạc trưởng" tí hon bắt đầu biểu diễn

Đây là giai đoạn trẻ bắt đầu chủ động hơn trong việc tương tác và tạo ra âm nhạc, đồng thời cũng là thời kỳ bùng nổ ngôn ngữ và những khả năng đặc biệt ở trẻ. Các dấu hiệu trở nên rõ ràng và sống động hơn rất nhiều.

Hát ở mọi lúc, mọi nơi: Con thường hát trong khi chơi, khi tắm, hoặc tự ngân nga những giai điệu do mình sáng tác. Lời bài hát có thể rất ngô nghê, nhưng giai điệu thì rất rõ ràng.
Trí nhớ âm nhạc đáng kinh ngạc: Con có thể thuộc lòng cả lời và giai điệu của rất nhiều bài hát, thậm chí là những bài hát khá dài và phức tạp.
Thích thử nghiệm với các loại nhạc cụ: Con bị cuốn hút bởi đàn piano, trống, guitar đồ chơi và dành nhiều thời gian để khám phá các âm thanh mà chúng tạo ra.
"Bắt trend" âm nhạc rất nhanh: Con có thể nghe và hát theo những bài hát "hot" trên tivi, radio chỉ sau một thời gian ngắn.
Chú ý đến âm thanh trong phim ảnh: Khi xem phim hoạt hình, ngoài hình ảnh, con còn đặc biệt chú ý và bình luận về phần nhạc nền ("Nhạc này vui quá mẹ!", "Nhạc này nghe buồn ghê!").

>> Ba mẹ tham khảo thêm:

Dấu hiệu nhận biết trẻ có trí thông minh âm nhạc

Giai đoạn mầm non (3 - 5 tuổi) trẻ bắt đầu chủ đồn trong việc tương tác và tạo ra âm nhạc

Bảng tóm tắt nhanh cho ba mẹ:

Dấu hiệu	Biểu hiện cụ thể ở trẻ
Yêu thích âm thanh	Thích nghe nhạc, hát, bị thu hút bởi các âm thanh trong môi trường.
Trí nhớ giai điệu tốt	Nhanh thuộc bài hát, ngân nga đúng giai điệu.
Cảm thụ nhịp điệu	Tự động nhún nhảy, gõ nhịp theo nhạc.
Sáng tạo âm nhạc	Tự bịa ra các bài hát, tạo ra nhịp điệu với đồ vật xung quanh.
Nhạy cảm cảm xúc	Tâm trạng bị ảnh hưởng bởi âm nhạc, dùng âm nhạc để thể hiện cảm xúc.

Cách phát triển trí thông minh âm nhạc cho trẻ nhỏ hàng ngày

Việc khơi dậy trí thông minh âm nhạc cho con không hề phức tạp. Nó không nhất thiết phải là những giờ học đàn piano hay violin nghiêm túc từ khi còn quá nhỏ. Ngược lại, nó đến từ những khoảnh khắc giản dị, vui tươi và tràn ngập yêu thương trong cuộc sống hàng ngày.

1. Tạo ra một "bầu không khí" giàu âm thanh

Môi trường là người thầy thầm lặng nhưng vô cùng quyền năng. Một môi trường giàu âm thanh sẽ là mảnh đất màu mỡ nhất cho hạt giống trí thông minh âm nhạc của con nảy mầm.

Hát cho con nghe mỗi ngày: Đừng ngần ngại về giọng hát của mình! Với con, giọng của ba mẹ là giai điệu thân thương và an toàn nhất. Hãy hát ru con ngủ, hát khi tắm cho con, hát những bài hát thiếu nhi vui nhộn khi chơi cùng con.
Cho con nghe nhạc đa dạng: Đừng chỉ giới hạn ở nhạc thiếu nhi. Hãy cho con tiếp xúc với nhiều thể loại khác nhau: một bản nhạc cổ điển êm dịu vào buổi sáng, một chút jazz nhẹ nhàng vào buổi chiều, hay những giai điệu dân ca quê hương. Điều này giúp con mở rộng "thư viện âm thanh" trong não bộ.
Lắng nghe "âm thanh của cuộc sống": Cùng con chú ý đến những âm thanh xung quanh: tiếng chim hót, tiếng mưa rơi, tiếng lá xào xạc, tiếng còi xe... Hãy hỏi con: "Con có nghe thấy không? Âm thanh đó nghe như thế nào nhỉ?". Đây là cách dạy con về sự tinh tế của âm thanh.

>> Xem thêm:

trí thông minh âm nhạc là gì

ME School luôn tạo ra một môi trường màu mỡ cho sự phát triển trí thông minh âm nhạc của trẻ

2. Khuyến khích con trở thành "nhà soạn nhạc"

Hãy trao cho con cơ hội được tự mình tạo ra âm thanh. Sự sáng tạo chính là biểu hiện cao nhất của trí thông minh.

Tạo một "dàn nhạc nhà bếp": Cho phép con khám phá âm thanh từ những chiếc xoong, nồi, hộp nhựa, muỗng gỗ... (dưới sự giám sát của ba mẹ). Đây là những "nhạc cụ" đầu tiên và thú vị nhất.
Chế tạo nhạc cụ DIY (Tự làm): Cùng con bỏ một ít gạo hoặc đậu vào chai nhựa rỗng để làm lục lạc, hoặc căng vài sợi thun qua một chiếc hộp để làm "đàn ghita". Quá trình này vừa vui, vừa giúp con hiểu về cách âm thanh được tạo ra.
Cổ vũ những "sáng tác" đầu tiên: Khi con ngân nga một giai điệu tự chế, dù chỉ là vài nốt vô nghĩa, hãy lắng nghe một cách trân trọng và khen ngợi: "Ồ, bài hát của con hay quá!". Sự công nhận của ba mẹ là động lực lớn nhất cho con.

>> Xem thêm:

trí thông minh âm nhạc là gì

Tạo môi trường thoải mái nhằm kích thích sự sáng tạo âm nhạc của trẻ

3. Kết nối âm nhạc với vận động và ngôn ngữ

Âm nhạc sẽ trở nên sống động hơn khi được kết hợp với các giác quan và kỹ năng khác.

Nhảy múa tự do: Bật một bản nhạc và cùng con nhảy múa không theo quy tắc nào cả. Hoạt động này giúp con giải phóng năng lượng, biểu đạt cảm xúc và cảm nhận nhịp điệu bằng toàn bộ cơ thể.
Chơi các trò chơi nhịp điệu: Những trò chơi quen thuộc như "Tập tầm vông", "Nu na nu nống", vỗ tay theo nhịp... là những bài học tuyệt vời về nhịp phách và sự phối hợp.
"Âm nhạc hóa" các câu chuyện: Khi đọc truyện cho con, hãy thử thay đổi giọng điệu theo từng nhân vật, hoặc tạo ra các âm thanh mô phỏng (tiếng gió thổi "vù vù", tiếng gõ cửa "cốc cốc"). Điều này giúp câu chuyện trở nên hấp dẫn và giàu âm thanh hơn.

Xuyên suốt hành trình tìm hiểu về trí thông minh âm nhạc, có lẽ điều tuyệt vời nhất mà chúng ta nhận ra là: mỗi đứa trẻ sinh ra đã là một bản nhạc độc đáo và diệu kỳ. Bản nhạc ấy có thể mang giai điệu du dương, êm ái của một tâm hồn nhạy cảm; cũng có thể là những tiết tấu mạnh mẽ, vui tươi của một cá tính giàu năng lượng.

>> Ba mẹ tham khảo thêm:

Cách phát triển trí thông minh âm nhạc cho trẻ nhỏ hàng ngày

Kết nối âm nhạc với vận động và ngôn ngữ thông qua hóa thân vào các nhân vật trọng truyện

Hãy tin rằng, việc tắm mình trong âm nhạc không chỉ giúp con thông minh hơn, mà còn giúp con trở thành một người giàu cảm xúc, biết yêu thương, biết đồng cảm và có một đời sống nội tâm phong phú.

Nếu ba mẹ vẫn còn những trăn trở hoặc muốn tìm hiểu sâu hơn về lộ trình phát triển được thiết kế riêng cho từng độ tuổi tại ME School, đừng ngần ngại kết nối. ME School luôn sẵn lòng lắng nghe và đồng hành cùng ba mẹ trên hành trình kiến tạo tương lai cho con.

➡️ Tìm hiểu thêm về chương trình Montessori tại ME School

➡️ Đăng ký tham quan trường để trải nghiệm môi trường học tập thực tế