Tổng quan về phương pháp giáo dục Montessori cho trẻ từ 0 - 6 tuổi

Giữa muôn vàn phương pháp giáo dục sớm, "Montessori" là một cái tên luôn tạo ra sức hút đặc biệt với các bậc phụ huynh hiện đại. Ba mẹ có bao giờ tự hỏi, tại sao triết lý giáo dục tồn tại hơn một thế kỷ này vẫn giữ nguyên giá trị, và được các trường mầm non trên toàn cầu áp dụng? Điều gì đằng sau những giáo cụ bằng gỗ độc đáo, và làm thế nào để một đứa trẻ có thể tự mình khám phá kiến thức với niềm vui nội tại? Bài viết này sẽ là một hành trình sâu sắc, giúp ba mẹ thấu hiểu tường tận phương pháp Montessori là gì, những ưu việt và cả những điểm cần lưu ý, từ đó có được góc nhìn toàn diện nhất trên hành trình kiến tạo môi trường phát triển tối ưu cho trẻ.

Phương pháp Montessori là gì?

Phương pháp Montessori không chỉ là một tập hợp các hoạt động hay giáo cụ, mà là một triết lý giáo dục toàn diện được phát triển bởi tiến sĩ, bác sĩ, nhà giáo dục người Ý Maria Montessori. Nền tảng cốt lõi của phương pháp này được gói gọn trong câu nói kinh điển: "Follow the child" (Đi theo đứa trẻ). Điều này có nghĩa là giáo dục không phải là "rót" kiến thức vào một đứa trẻ, mà là quan sát, tôn trọng và hỗ trợ tiềm năng phát triển sẵn có bên trong mỗi bé. Montessori tin rằng trẻ em hoàn toàn có khả năng tự học hỏi và kiến tạo bản thân khi được đặt trong một môi trường phù hợp.

>> Ba mẹ tham khảo thêm phương pháp giáo dục phổ biến khác:

• Phương pháp reggio emilia là gì? Ưu, nhược điểm của giáo dục Reggio Emilia
• Phương pháp Glenn Doman là gì? Tìm hiểu cách dạy trẻ theo Glenn Doman
• 8 bài dạy học theo phương pháp Shichida cho trẻ nên thử

Phương pháp Montessori dựa trên nền tảng được gói gọn trong câu nói kinh điển: "Follow the child" (Đi theo đứa trẻ).

5 góc độ phát triển của trẻ trong phương pháp giáo dục Montessori

Phương pháp Montessori không chia môn học một cách cứng nhắc mà tiếp cận sự phát triển của trẻ thông qua 5 lĩnh vực phát triển của trẻ mầm non cốt lõi, liên kết chặt chẽ với nhau. Các lĩnh vực này bao gồm: Thực hành cuộc sống, Giác quan, Toán học, Ngôn ngữ và Văn hóa (bao gồm Khoa học, Lịch sử, Địa lý, Nghệ thuật, Âm nhạc). Mỗi góc hoạt động đều có mục đích rõ ràng, giúp trẻ xây dựng nền tảng vững chắc cho việc học tập suốt đời.

05 góc độ phát triển của trẻ trong phương pháp Montessori

Toán học

Toán học trong Montessori không phải là những con số và phép tính trừu tượng, khô khan. Thay vào đó, trẻ được tiếp cận toán học một cách trực quan và logic thông qua các giáo cụ cụ thể. Quá trình này đi từ cụ thể đến trừu tượng, giúp trẻ thực sự hiểu bản chất của toán học thay vì chỉ học vẹt.

Ví dụ, trước khi học về số "3", trẻ sẽ được làm việc với các giáo cụ biểu thị lượng là "3" (như gậy số, hạt cườm). Trẻ có thể cầm, nắm, cảm nhận được "3" là như thế nào. Sau khi đã nắm vững về lượng, trẻ mới được giới thiệu đến ký hiệu số tương ứng. Cách dạy trẻ học toán theo phương pháp Montessori này giúp xây dựng một nền tảng tư duy toán học sâu sắc và niềm yêu thích tự nhiên với môn học này.

>> Ba mẹ xem thêm: 10 trò chơi khám phá khoa học cho trẻ mầm non thú vị, dễ làm

Toán học Montessori giúp trẻ tiếp cận toán học một cách trực quan và logic thông qua các giáo cụ. 

Phát triển giác quan

Tiến sĩ Montessori tin rằng "đôi tay là công cụ của trí tuệ". Trẻ em trong giai đoạn 0-6 tuổi học hỏi và tiếp nhận thông tin về thế giới chủ yếu qua các giác quan. Do đó, các hoạt động phát triển giác quan là trái tim của phương pháp Montessori.

Mỗi bộ giáo cụ trong góc Giác quan được thiết kế để cô lập và tinh lọc một giác quan cụ thể: tháp hồng để phân biệt thị giác về kích thước, hộp âm thanh để phân biệt thính giác về cường độ, các bình mùi hương để rèn luyện khứu giác... Việc rèn luyện giác quan một cách có hệ thống không chỉ giúp trẻ sắp xếp, phân loại thế giới xung quanh một cách logic, mà còn là nền tảng quan trọng cho việc học Toán và Ngôn ngữ sau này.

Trẻ em trong giai đoạn 0-6 tuổi học hỏi và tiếp nhận thông tin về thế giới chủ yếu qua các giác quan.

Kỹ năng ngôn ngữ

Ngôn ngữ trong lớp học Montessori được thẩm thấu một cách tự nhiên và toàn diện. Thay vì chỉ tập trung vào việc dạy chữ, phương pháp dạy Montessori tiếp cận ngôn ngữ từ việc làm giàu vốn từ vựng, khuyến khích trẻ diễn đạt, kể chuyện.

Quá trình học đọc và viết cũng vô cùng đặc biệt. Trẻ được làm quen với âm của chữ cái (Oxford Phonics World) thông qua các tấm thẻ chữ nhám (Sandpaper Letters), nơi trẻ dùng tay sờ vào hình dáng chữ trong khi phát âm. Điều này kết hợp cả xúc giác, thị giác và thính giác, giúp trẻ ghi nhớ một cách dễ dàng. Sau đó, trẻ dùng bộ chữ cái di động (Moveable Alphabet) để "viết" ra những từ đầu tiên trước cả khi đôi tay đủ khỏe để cầm bút. Cách tiếp cận này nuôi dưỡng tình yêu với ngôn ngữ và giúp trẻ đọc viết một cách tự nhiên, không áp lực.

>> Ba mẹ tham khảo: 

• Thời điểm vàng cho trẻ mầm non học tiếng Anh? Lợi ích & Lưu ý
• Lợi ích của việc trẻ sử dụng song ngữ hoặc đa ngữ từ sớm
• 7 Phương pháp dạy tiếng anh cho trẻ mầm non hiệu quả

Phương pháp dạy Montessori tiếp cận ngôn ngữ từ việc làm giàu vốn từ vựng, khuyến khích trẻ diễn đạt, kể chuyện.

Thực hành cuộc sống

Đây là lĩnh vực nền tảng và quan trọng nhất, là cánh cửa đầu tiên trẻ bước vào khi đến với Montessori. Các hoạt động thực hành cuộc sống là những công việc quen thuộc trong đời sống hàng ngày, được thiết kế với kích thước phù hợp với trẻ, như: tự rót nước, tự mặc quần áo, quét nhà, chăm sóc cây cối...

Mục đích của những hoạt động này không chỉ đơn thuần là để trẻ biết làm một công việc cụ thể. Mục đích sâu xa hơn là giúp trẻ phát triển sự phối hợp vận động, khả năng tập trung, tính trật tự và quan trọng nhất là sự độc lập. Khi một đứa trẻ có thể tự hào nói rằng "Con tự làm được!", đó chính là lúc sự tự tin và lòng tự trọng được xây dựng một cách vững chắc nhất, tạo tiền đề cho mọi thành công trong học tập và cuộc sống.

>> Ba mẹ tham khảo thêm:

• Biết cách dạy con tự lập theo từng giai đoạn
• Những trò chơi giúp trẻ phát triển kỹ năng tự lập
• Tự do và kỷ luật trong giáo dục mầm non

Thực hành cuộc sống là những công việc quen thuộc trong đời sống hàng ngày

Văn hóa 

Trong phương pháp Montessori, lĩnh vực Văn hóa đóng vai trò như một nhịp cầu kết nối con với thế giới rộng lớn bên ngoài lớp học. Thay vì chỉ dạy kiến thức rời rạc, Montessori tiếp cận giáo dục văn hóa toàn diện, bao gồm các nội dung như: địa lý, lịch sử, sinh vật học, nghệ thuật và âm nhạc. 

Trẻ được học thông qua các giáo cụ Montessori như bản đồ nổi, thẻ động vật theo châu lục, tranh ảnh văn hóa các quốc gia hay mô hình vòng tuần hoàn nước,... Mỗi giáo cụ Montessori vừa cung cấp kiến thức, vừa nuôi dưỡng lòng yêu thích khám phá, sự tò mò và khả năng nhận diện sự đa dạng của trẻ về thế giới xung quanh.

Không chỉ giúp trẻ mở rộng vốn hiểu biết, góc Văn hóa còn nuôi dưỡng kỹ năng xã hội và tư duy sáng tạo. Khi được khám phá các nền văn hóa khác nhau, trẻ học cách tôn trọng sự khác biệt, biết đặt câu hỏi và tìm kiếm câu trả lời chủ động. Quá trình khám phá của trẻ được diễn ra chủ động, tự nhiên, thông qua việc quan sát, trải nghiệm và trao đổi. Đó chính là cách Montessori giúp trẻ không chỉ “học văn hóa”, mà còn sống và thấu hiểu văn hóa ngay từ những năm đầu đời.

Lĩnh vực Văn hóa đóng vai trò như một nhịp cầu kết nối con với thế giới rộng lớn bên ngoài lớp học

6 nguyên tắc của phương pháp giáo dục Montessori

Nếu 5 lĩnh vực học tập là "cơ thể" của Montessori, thì 6 nguyên tắc dưới đây chính là "linh hồn", là kim chỉ nam định hướng cho mọi tương tác và quyết định trong một môi trường Montessori chuẩn mực. Hiểu được những nguyên tắc này sẽ giúp ba mẹ nhận diện được đâu là một trường mầm non áp dụng Montessori. Đây cũng là những giá trị nền tảng mà ba mẹ có thể áp dụng ngay tại nhà để đồng hành cùng con hiệu quả hơn.

06 nguyên tắc của phương pháp giáo dục Montessori

Tôn trọng sự phát triển tự nhiên của trẻ

Đây là nguyên tắc nền tảng và bao trùm nhất. Montessori quan niệm rằng mỗi đứa trẻ sinh ra đã là một cá thể hoàn chỉnh, mang trong mình một "người thầy bên trong" và một lộ trình phát triển riêng biệt, không thể sao chép. Giống như một hạt mầm đã chứa đựng toàn bộ thông tin để phát triển thành một cây cổ thụ, việc của chúng ta không phải là "nhào nặn" hay "uốn nắn" trẻ theo một khuôn mẫu có sẵn.

Thay vào đó, tôn trọng trẻ trong Montessori có nghĩa là:

• Tin tưởng vào khả năng tự kiến tạo của trẻ.
• Quan sát một cách tinh tế để nhận ra những giai đoạn nhạy cảm (sensitive periods) - những "cửa sổ cơ hội" mà ở đó trẻ học một kỹ năng nào đó một cách dễ dàng và hứng thú nhất.
• Kiên nhẫn chờ đợi và không thúc ép, không so sánh trẻ với bạn bè đồng trang lứa.

Nguyên tắc này đòi hỏi người lớn phải đặt cái tôi của mình xuống, trở thành một nhà khoa học thầm lặng, đi theo và hỗ trợ cho sự phát triển tự nhiên của đứa trẻ.

Tôn trọng sự phát triển tự nhiên của trẻ là nguyên tắc nền tảng và bao trùm

Chuẩn bị môi trường học tập Montessori

"Môi trường là người thầy thứ ba". Trong Montessori, môi trường không chỉ là không gian vật lý, mà là một hệ thống được thiết kế có chủ đích để đáp ứng nhu cầu phát triển của trẻ. Một môi trường học tập Montessori chuẩn mực phải đảm bảo các yếu tố:

• Trật tự và thẩm mỹ: Mọi thứ đều có vị trí riêng, ngăn nắp, sạch sẽ và đẹp mắt. Trật tự bên ngoài giúp trẻ xây dựng trật tự bên trong tâm trí.
• Tự do vận động: Không gian đủ rộng, không có bàn ghế cố định để trẻ có thể tự do di chuyển, lựa chọn hoạt động.
• Giáo cụ trong tầm với: Các kệ tủ được thiết kế thấp, mở để trẻ có thể tự lấy và cất giáo cụ mà không cần sự giúp đỡ của người lớn.
• Tính thực tế: Môi trường mô phỏng đời sống thực, với các vật dụng có kích thước thật (được thu nhỏ) để trẻ thực hành.

Môi trường này không chỉ phục vụ việc học, nó "mời gọi" trẻ khám phá, nuôi dưỡng tính độc lập và ý thức trách nhiệm.

Môi trường học tập Montessori "mời gọi" trẻ khám phá, nuôi dưỡng tính độc lập và ý thức trách nhiệm.

Cho bé tự do lựa chọn

Nhiều người thường hiểu lầm rằng "tự do" trong Montessori là để trẻ muốn làm gì thì làm. Thực chất, đó là "tự do trong khuôn khổ" (Freedom within Limits). Đây là một trong những nguyên tắc tinh hoa nhất, giúp trẻ xây dựng ý chí và khả năng tự kỷ luật từ bên trong.

Trẻ được tự do lựa chọn hoạt động mình muốn (trong số các hoạt động đã được hướng dẫn), làm việc với nó bao lâu tùy thích, và lựa chọn làm việc một mình hay theo nhóm. Tuy nhiên, sự tự do đó được giới hạn bởi những quy tắc rất rõ ràng: tôn trọng giáo cụ, tôn trọng không gian làm việc của người khác và hoàn thành chu trình hoạt động (lấy, làm, cất). Việc trao quyền tự do lựa chọn giúp trẻ học cách ra quyết định, chịu trách nhiệm với lựa chọn của mình và nuôi dưỡng động lực học tập nội tại – những kỹ năng nền tảng của một người thành công.

Cho bé tự do lựa chọn giúp trẻ xây dựng ý chí và khả năng tự kỷ luật từ bên trong

Giáo viên là người hướng dẫn, đồng hành cùng trẻ

Trong một lớp học truyền thống, giáo viên là trung tâm. Trong lớp học Montessori, giáo viên lùi lại, trở thành một người quan sát tinh tế, một người hướng dẫn tận tụy và một người kết nối giữa trẻ và môi trường. Vai trò của một giáo viên Montessori bao gồm:

• Chuẩn bị và bảo dưỡng môi trường học tập.
• Quan sát nhu cầu và hứng thú của từng trẻ.
• Hướng dẫn trẻ cách sử dụng giáo cụ một cách cá nhân hoặc theo nhóm nhỏ.
• Bảo vệ sự tập trung của trẻ, can thiệp ở mức tối thiểu.
• Là một hình mẫu về sự bình tĩnh, tôn trọng và ham học hỏi.

Họ không giảng bài, không chấm điểm, không phán xét. Họ là người thắp lên ngọn lửa, sau đó lùi lại để ngọn lửa đó tự cháy theo cách riêng của nó.

Trong lớp học Montessori, giáo viên trở thành người quan sát tinh tế, hướng dẫn tận tụy

Thiên nhiên là nguồn cảm hứng không thể thiếu

Dù không phải là một lĩnh vực được Maria Montessori định nghĩa riêng, nhưng tinh thần kết nối với tự nhiên thấm đẫm trong toàn bộ triết lý của bà. Các trường mầm non áp dụng phương pháp Montessori hiện đại đều xem thiên nhiên là một phần không thể thiếu.

Sự kết nối này thể hiện qua việc:

• Ưu tiên sử dụng các giáo cụ làm từ vật liệu tự nhiên (gỗ, vải, kim loại...).
• Mang thiên nhiên vào lớp học: cây xanh, hoa tươi, các góc trưng bày vỏ sò, đá cuội...
• Tạo cơ hội tối đa cho trẻ được hoạt động ngoài trời: làm vườn, quan sát côn trùng, đi dạo...

Cảm hứng từ thiên nhiên không chỉ giúp trẻ phát triển các giác quan, có thêm kiến thức về thế giới mà còn nuôi dưỡng tâm hồn, lòng trắc ẩn và ý thức bảo vệ môi trường từ những năm tháng đầu đời.

Các trường mầm non áp dụng phương pháp Montessori xem thiên nhiên là một phần không thể thiếu

Học tập đi đôi với thực hành

Nguyên tắc cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng là nhấn mạnh vào việc học thông qua trải nghiệm thực tế. Trong Montessori, không có sự tách biệt giữa học và làm. Trẻ không học về hình tam giác bằng cách nhìn vào sách, trẻ cầm khối tam giác trên tay, cảm nhận các góc cạnh của nó. Trẻ không học về phép cộng bằng cách nghe giảng, trẻ tự tay thao tác với các bộ hạt cườm.

Việc học đi đôi với hành này giúp kiến thức được "mã hóa" vào não bộ một cách sâu sắc thông qua nhiều kênh giác quan. Nó biến những khái niệm trừu tượng thành những trải nghiệm cụ thể, dễ hiểu. Đây chính là cách học tự nhiên nhất của não bộ, giúp trẻ không chỉ "biết" mà còn thực sự "hiểu" và có thể ứng dụng kiến thức vào cuộc sống.

Trong Montessori, không có sự tách biệt giữa học và làm

Các mức độ phát triển của trẻ được dạy học theo phương pháp Montessori

Một trong những phát kiến vĩ đại và nền tảng nhất của Tiến sĩ Maria Montessori là học thuyết về "Các Giai đoạn Phát triển" (Planes of Development). Bà nhận ra rằng quá trình trưởng thành của một con người không phải là một đường thẳng tuyến tính, mà bao gồm bốn giai đoạn riêng biệt, mỗi giai đoạn kéo dài khoảng 6 năm (0-6, 6-12, 12-18, 18-24). Mỗi giai đoạn có những đặc điểm tâm sinh lý, nhu cầu và cách học hỏi hoàn toàn khác nhau.

Đối với giáo dục mầm non, việc thấu hiểu hai giai đoạn đầu tiên là tối quan trọng.

• Giai đoạn 1 (Từ 0-6 tuổi): Trí tuệ Thẩm thấu (The Absorbent Mind)
  Đây là giai đoạn kiến tạo nền móng cho toàn bộ nhân cách và trí tuệ sau này. Trẻ không học một cách có ý thức như người lớn, mà "thẩm thấu" mọi thứ từ môi trường xung quanh một cách tự nhiên, không cần nỗ lực, giống như một miếng bọt biển hút nước. Giai đoạn này lại được chia thành hai chu kỳ nhỏ:
  • Từ 0-3 tuổi (Vô thức): Trẻ thẩm thấu một cách vô thức, xây dựng nên những nền tảng cơ bản về vận động, ngôn ngữ và trật tự.
  • Từ 3-6 tuổi (Có ý thức): Trí tuệ thẩm thấu bắt đầu hoạt động một cách có ý thức. Trẻ chủ động tìm tòi, sử dụng đôi tay để khám phá và tinh lọc những gì đã hấp thụ được. Đây là lý do môi trường Montessori chuẩn bị sẵn sàng với các giáo cụ trực quan phát huy hiệu quả tối đa ở độ tuổi này.
• Giai đoạn 2 (Từ 6-12 tuổi): Trí tuệ Lập luận (The Reasoning Mind)
  Trẻ bước vào giai đoạn phát triển tư duy trừu tượng và lập luận. Sự tò mò của trẻ chuyển từ câu hỏi "Cái gì?" sang "Tại sao?" và "Như thế nào?". Trẻ có nhu cầu mạnh mẽ về giao tiếp xã hội, khám phá đạo đức, công bằng và bắt đầu hình thành ý thức về vũ trụ. Chương trình Montessori cho độ tuổi này tập trung vào các "Bài học Lớn" (Great Lessons), khơi gợi trí tưởng tượng và kết nối các lĩnh vực kiến thức lại với nhau.

Các mức độ phát triển của trẻ theo phương pháp giáo dục Montessori

Hiểu rõ các giai đoạn này giúp giáo viên và ba mẹ đáp ứng đúng nhu cầu của trẻ, không đưa ra những kỳ vọng quá sớm hoặc quá muộn, từ đó tối ưu hóa tiềm năng phát triển tự nhiên.

So sánh phương pháp giáo dục Montessori và truyền thống

Đây là phép so sánh phổ biến nhất, giúp ba mẹ thấy rõ phương pháp giáo dục Montessori khác gì so với giáo dục truyền thống có sự khác biệt trong triết lý và cách tiếp cận giáo dục trẻ.

Điểm giống nhau 

Dù khác biệt về phương pháp luận, cả hai mô hình đều có chung một mục tiêu cuối cùng là trang bị cho trẻ những kiến thức và kỹ năng cần thiết cho các bậc học tiếp theo, bao gồm khả năng đọc, viết, làm toán và các kiến thức khoa học, xã hội. Cả hai đều có một chương trình giảng dạy được cấu trúc và những mục tiêu học thuật cần đạt được.

Điểm khác nhau 

Sự khác biệt nằm ở con đường đi đến mục tiêu đó. Điểm cốt lõi nhất là sự thay đổi vai trò của giáo viên và học sinh, từ đó dẫn đến những khác biệt mang tính hệ thống.

So sánh phương pháp giáo dục Montessori và Reggio Emilia

Đây là phép so sánh giữa hai "người khổng lồ" trong giáo dục sớm lấy trẻ làm trung tâm. Cả hai đều có nguồn gốc từ Ý và được giới chuyên môn toàn cầu đánh giá rất cao.

Điểm giống nhau 

Cả hai phương pháp đều chia sẻ một niềm tin sâu sắc rằng:

• Trẻ em là những cá nhân có năng lực, chủ động và kiến tạo nên tri thức của chính mình.
• Môi trường đóng vai trò là "người thầy thứ ba", có ảnh hưởng quyết định đến việc học.
• Giáo viên là người đồng hành, quan sát và lắng nghe trẻ.
• Việc ghi chép, tư liệu hóa quá trình học tập của trẻ (documentation) là vô cùng quan trọng.

Trẻ em là những cá nhân có năng lực, chủ động và kiến tạo nên tri thức của chính mình.

Điểm khác nhau

Sự khác biệt nằm ở cấu trúc chương trình học và trọng tâm của các hoạt động.

• Về chương trình học: Montessori có một bộ chương trình và giáo cụ được nghiên cứu và thiết kế sẵn, mang tính phổ quát cho mọi trẻ em. Ngược lại, Reggio Emilia có chương trình học kiến tạo (Emergent Curriculum), nghĩa là các dự án học tập nảy sinh và phát triển dựa trên chính hứng thú tức thời của nhóm trẻ trong lớp.
• Về trọng tâm học tập: Montessori nhấn mạnh vào việc trẻ làm việc cá nhân để tự mình làm chủ các kỹ năng thông qua các giáo cụ tự sửa lỗi. Reggio Emilia lại đề cao sự hợp tác và các dự án nhóm, nơi trẻ cùng nhau thương lượng, giải quyết vấn đề và thể hiện ý tưởng qua "100 ngôn ngữ của trẻ" (hội họa, điêu khắc, âm nhạc, kịch nghệ...).
• Về vai trò của giáo viên: Giáo viên Montessori là người hướng dẫn trẻ sử dụng giáo cụ đã được chuẩn hóa. Giáo viên Reggio Emilia là người nghiên cứu, khơi gợi và đồng kiến tạo dự án học tập cùng với trẻ.

Ba mẹ có thể hình dung: Lớp học Montessori giống như một phòng thí nghiệm được trang bị hoàn hảo, nơi mỗi nhà khoa học nhí tự thực hiện các thí nghiệm của mình. Lớp học Reggio Emilia giống như một xưởng nghệ thuật, nơi các nghệ sĩ cùng nhau sáng tạo nên một tác phẩm chung.

So sánh phương pháp giáo dục Montessori và Steiner (Waldorf)

Đây là phép so sánh giữa hai triết lý giáo dục toàn diện, cùng hướng tới việc nuôi dưỡng "đầu, tim và tay" (head, heart, and hands).

Điểm giống nhau 

Cả hai phương pháp đều:

• Tin tưởng vào việc giáo dục cần đi theo các giai đoạn phát triển tự nhiên của trẻ.
• Nhấn mạnh vào việc học tập thông qua trải nghiệm, thay vì chỉ qua sách vở.
• Ưu tiên sử dụng các vật liệu tự nhiên, an toàn và đề cao vai trò của nhịp điệu, sự lặp lại trong các hoạt động hàng ngày.
• Cùng phản đối việc đánh giá trẻ bằng điểm số hay các bài kiểm tra tiêu chuẩn hóa ở bậc mầm non.

Nhấn mạnh việc học tập thông qua trải nghiệm, thay vì chỉ qua sách vở.

Điểm khác nhau 

Sự khác biệt giữa hai phương pháp này rất sâu sắc, bắt nguồn từ quan điểm về vai trò của trí tưởng tượng và việc tiếp cận học thuật.

• Tưởng tượng và Thực tế: Đây là điểm khác biệt lớn nhất. Steiner xem trí tưởng tượng và thế giới thần tiên là trung tâm của tuổi thơ. Các hoạt động chìm đắm trong các câu chuyện cổ tích, thần thoại. Ngược lại, Montessori nhấn mạnh vào thế giới thực và các hoạt động thực tế. Bà cho rằng trẻ cần nắm vững thực tại trước khi bước vào thế giới tưởng tượng.
• Tiếp cận học thuật: Steiner chủ trương trì hoãn việc học đọc, viết, làm toán một cách trang trọng cho đến khoảng 7 tuổi. Giai đoạn mầm non tập trung hoàn toàn vào vui chơi, nghệ thuật và các hoạt động thủ công. Montessori lại giới thiệu các khái niệm học thuật từ sớm (3-6 tuổi) thông qua các giáo cụ cụ thể, đi theo giai đoạn nhạy cảm của trẻ với chữ viết và con số.
• Giáo cụ học tập: Giáo cụ Steiner thường rất đơn giản, không có hình thù rõ ràng (búp bê không có gương mặt, các khối gỗ mộc...) để kích thích tối đa trí tưởng tượng của trẻ. Giáo cụ Montessori lại được thiết kế chính xác, có mục đích cụ thể và có khả năng tự sửa lỗi.

Các câu hỏi thường gặp về phương pháp Montessori

Hành trình tìm hiểu một triết lý giáo dục sâu sắc như Montessori chắc chắn sẽ đi cùng những câu hỏi cụ thể. Dưới đây là những giải đáp từ đội ngũ của ME School cho các băn khoăn phổ biến nhất của ba mẹ, giúp ba mẹ có một bức tranh rõ ràng và tự tin hơn khi đưa ra quyết định.

Làm thế nào để áp dụng phương pháp Montessori tại nhà?

Đây là một câu hỏi cho thấy sự cam kết đồng hành cùng con của ba mẹ. "Thực hành montessori tại nhà" không có nghĩa là ba mẹ phải đầu tư một bộ giáo cụ đắt đỏ. Nó bắt đầu từ việc thay đổi tư duy và cách chúng ta tương tác với trẻ. Ba mẹ hoàn toàn có thể bắt đầu với những bước đơn giản mà hiệu quả:

• Kiến tạo môi trường: Hãy nhìn ngôi nhà qua đôi mắt của trẻ. Sắp xếp đồ chơi, sách vở trên những chiếc kệ thấp để con có thể tự lấy và tự cất. Chuẩn bị một chiếc bàn và ghế vừa vặn, một chiếc ghế đứng bếp (learning tower) để con có thể tham gia vào các công việc trong bếp. Sự ngăn nắp và trật tự bên ngoài sẽ giúp con xây dựng trật tự bên trong tâm trí.
• Mời con tham gia vào công việc thực tế: Thay vì mua đồ chơi nhà bếp, hãy để con tham gia nhặt rau, lau bàn, tự rót nước, tự mặc quần áo... Những hoạt động "thực hành cuộc sống" này giúp con phát triển vận động tinh, sự phối hợp và quan trọng nhất là cảm giác mình là một thành viên có ích, có năng lực trong gia đình.
• Trao quyền lựa chọn có giới hạn: Thay vì hỏi "Con muốn ăn gì?", hãy đưa ra 2-3 lựa chọn cụ thể: "Con muốn ăn trứng hay ăn phở?". Việc này trao cho con quyền tự quyết, nhưng vẫn nằm trong khuôn khổ ba mẹ đặt ra, giúp con học cách ra quyết định và giảm thiểu sự chống đối.
• Tôn trọng sự tập trung của con: Khi thấy con đang say mê với một hoạt động nào đó (dù chỉ là xếp sỏi hay nhìn một con kiến), xin đừng vội can thiệp, đặt câu hỏi hay khen ngợi. Sự tập trung sâu là nền tảng cho mọi việc học sau này. Hãy là người bảo vệ khoảnh khắc quý giá đó của con.

Áp dụng phương pháp Montessori tại nhà với những bước đơn giản

Tại sao phương pháp giáo dục Montessori xếp trẻ theo các giai đoạn và độ tuổi?

Lớp học trộn độ tuổi (thường là 3-6 tuổi) là một trong những đặc điểm tinh hoa và độc đáo nhất của Montessori, mô phỏng một xã hội thu nhỏ đầy tính nhân văn. Cách sắp xếp này mang lại lợi ích không thể đo đếm được cho tất cả trẻ em trong lớp:

• Đối với trẻ nhỏ: Các em có cơ hội quan sát các anh chị lớn thực hiện những hoạt động phức tạp hơn, từ đó được truyền cảm hứng và có một hình mẫu trực quan để học hỏi. Các em nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn từ chính các anh chị, đôi khi còn hiệu quả hơn từ người lớn.
• Đối với trẻ lớn: Khi hướng dẫn lại một hoạt động cho các em nhỏ, các anh chị lớn có cơ hội củng cố kiến thức của chính mình một cách sâu sắc nhất. Quan trọng hơn, các con được thực hành và phát triển những kỹ năng xã hội vô giá: sự kiên nhẫn, lòng thấu cảm, tinh thần trách nhiệm và kỹ năng lãnh đạo.
• Đối với cả lớp học: Môi trường này tự nhiên xóa bỏ sự cạnh tranh. Thay vào đó, nó nuôi dưỡng một văn hóa hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau, nơi mỗi đứa trẻ đều được tôn trọng và phát triển theo đúng nhịp độ của riêng mình.

Lớp học trộn độ tuổi (thường là 3-6 tuổi) là đặc điểm độc đáo nhất của Montessori

Trẻ em nào phù hợp với phương pháp giáo dục Montessori?

Thay vì hỏi "Trẻ nào phù hợp với Montessori?", câu hỏi chính xác hơn có lẽ là "Montessori mang lại lợi ích gì cho những tính cách khác nhau của trẻ?". Bởi lẽ, triết lý Montessori được xây dựng dựa trên sự tôn trọng cá nhân, nên nó có khả năng đáp ứng và nuôi dưỡng một phổ rất rộng các loại tính cách:

• Với trẻ năng động, hiếu động: Montessori cho con sự tự do di chuyển trong lớp và hướng năng lượng dồi dào của con vào những công việc có mục đích, giúp con học cách điều hòa bản thân.
• Với trẻ nhút nhát, trầm tính: Môi trường Montessori cho con không gian và thời gian để quan sát, không ép buộc con phải tham gia ngay lập tức. Con có thể làm việc độc lập cho đến khi cảm thấy sẵn sàng kết nối.
• Với trẻ có khả năng tập trung cao: Sự tập trung của con được bảo vệ tuyệt đối. Con có thể làm việc với một giáo cụ mình yêu thích trong một khoảng thời gian không giới hạn mà không bị ngắt quãng.
• Với trẻ cần sự dẫn dắt và cấu trúc: Trật tự và các quy trình rõ ràng của môi trường Montessori (lấy giáo cụ - làm việc trên thảm - cất về vị trí cũ) mang lại cho con cảm giác an toàn và dễ đoán định.

Về cơ bản, bất kỳ đứa trẻ nào cũng có thể phát triển mạnh mẽ trong một môi trường tôn trọng, tin tưởng và được chuẩn bị sẵn sàng để đáp ứng nhu cầu phát triển của chúng.

Đi qua một hành trình dài từ việc định nghĩa phương pháp Montessori là gì, khám phá các nguyên tắc cốt lõi, cho đến việc so sánh với các phương pháp giáo dục sớm hàng đầu khác, chúng ta có thể thấy rằng Montessori không chỉ đơn thuần là một phương pháp hay một bộ giáo cụ. Đó là một triết lý sâu sắc về cuộc sống, một cách nhìn đầy tôn trọng và tin tưởng vào tiềm năng vô hạn ẩn chứa bên trong mỗi đứa trẻ.

Montessori là triết lý sâu sắc về cuộc sống, cách nhìn đầy tôn trọng và tin tưởng tiềm năng ẩn chứa bên trong mỗi đứa trẻ.

Việc lựa chọn một ngôi trường cho con không chỉ là chọn một nơi để học, mà là chọn một đối tác đồng hành cùng gia đình trên hành trình kiến tạo những năm tháng đầu đời quan trọng nhất. Đó là chọn một môi trường nơi con được là chính mình, được tự do khám phá, được sai và tự sửa sai, để từ đó xây dựng nên một nội lực vững vàng, một tình yêu học tập trọn đời và một trái tim nhân hậu.

Hy vọng rằng, những thông tin trong bài viết này đã mang lại cho Ba Mẹ một góc nhìn toàn diện và hữu ích. Cách tốt nhất để thực sự thấu hiểu một triết lý giáo dục chính là được trải nghiệm trực tiếp. ME School luôn sẵn lòng chào đón ba mẹ đến tham quan, để cảm nhận không khí của một lớp học Montessori và cùng thầy cô trao đổi sâu hơn về con đường phát triển phù hợp nhất cho con của mình.

• Số điện thoại: 077 999 6000
• Email: mecare@meschool.vn

Khám phá thêm về ME School tại:

Facebook | Instagram | Tiktok

>> Khám phá thêm:

• 5 phương pháp giáo dục cảm xúc cho trẻ mầm non
• Kinh nghiệm chuẩn bị cho trẻ đi học mẫu giáo bố mẹ nên biết