5 phương pháp giáo dục sớm cho trẻ từ 0-12 tháng tuổi hiệu quả

Những năm tháng đầu đời của một em bé được ví như “cánh cổng vàng” có thể khơi mở vô hạn tiềm năng trí tuệ và cảm xúc. Xuyên suốt hành trình nuôi dạy con, ba mẹ không chỉ là người chăm sóc, mà còn là “người thầy” đầu tiên, kiên nhẫn và tràn đầy thương yêu. Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh không đơn thuần là dạy con nhận biết mặt chữ, con số… mà còn là cơ hội để con cảm nhận thế giới quanh mình qua từng cử chỉ âu yếm, lời ru êm ả ngay từ giai đoạn 0-12 tháng tuổi.

Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh là gì?

Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh là quá trình khơi nguồn sự phát triển toàn diện của trẻ ngay từ khi con còn trong giai đoạn sơ sinh, thông qua các hoạt động tương tác có chủ đích và phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi. Giáo dục sớm không có nghĩa là “dạy chữ sớm”, phương pháp này tập trung vào các yếu tố:

• Phát triển giác quan: Cho bé nghe âm thanh, nhìn màu sắc, chạm đồ vật, ngửi hương thơm để con tự do khám phá thế giới quanh mình.
• Kích hoạt não bộ: Trong 3 năm đầu đời, đặc biệt là giai đoạn từ 0–12 tháng, não bộ của trẻ hình thành hàng triệu kết nối mới mỗi giây (synapse), tạo nền tảng cho tư duy, ngôn ngữ, ghi nhớ và khả năng học tập sau này.
• Nuôi dưỡng cảm xúc: Mỗi lần ba mẹ bế con, thì thầm, cười với con là đang gieo vào lòng con cảm giác an toàn, tin tưởng và yêu thương.
• Hỗ trợ vận động thô và vận động tinh: Từ những động tác nhỏ như duỗi tay chân, tập lẫy, tập bò đến cầm nắm đồ vật – tất cả đều giúp bé phát triển khỏe mạnh, lanh lợi hơn.

Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh là quá trình khơi nguồn sự phát triển toàn diện của trẻ

Ba mẹ cũng có thể hiểu đơn giản rằng, mỗi lời ru dịu dàng, mỗi lần massage nhẹ nhàng, hay việc cho con nhìn ngắm đồ vật nhiều màu sắc… đều là những hoạt động giáo dục sớm ý nghĩa, giúp con cảm nhận tình yêu thương và kết nối với thế giới xung quanh mình.

Có nên giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh không?

Câu trả lời là CÓ - nếu ba mẹ hiểu rõ về bản chất và các cách áp dụng phù hợp:

• Tận dụng "thời kỳ vàng" của não bộ: Theo nghiên cứu từ Trung tâm Phát triển Trí tuệ Trẻ em – Đại học Harvard, não bộ trẻ tăng trưởng rất nhanh: đạt 70% trọng lượng não người lớn khi 1 tuổi, 80% khi 2 tuổi và 90% khi 3 tuổi. Vì thế giáo dục sớm trong giai đoạn 0–12 tháng giống như "bón phân" đúng lúc cho não bộ phát triển tối ưu, tạo nền tảng nhận thức, ngôn ngữ và cảm xúc vững chắc.

Tận dụng "thời kỳ vàng" của não bộ để phát triển tối ưu, tạo nền tảng nhận thức, ngôn ngữ 

• Kích thích phát triển toàn diện các giác quan: Trẻ sơ sinh học qua giác quan. Các hoạt động giáo dục sớm giúp tinh chỉnh thính giác, thị giác, xúc giác... giúp con nhạy bén hơn.
• Thúc đẩy phát triển ngôn ngữ: Trò chuyện, đọc sách, hát ru từ sớm giúp trẻ làm quen với âm điệu, ngữ âm, làm giàu vốn từ, kích thích khả năng nói sớm.
• Xây dựng sự gắn kết an toàn: Giai đoạn 0–12 tháng thuộc thời kỳ ‘Tin tưởng vs. Hoài nghi’ (theo học thuyết Erik Erikson). Mỗi khi ba mẹ âu yếm, đáp ứng kịp thời và kết nối yêu thương, con sẽ được bồi đắp niềm tin gốc rễ — đây chính là nền tảng tâm lý vững chắc để con cảm thấy an toàn, tin cậy và sẵn sàng mở lòng khám phá thế giới.

Giai đoạn 0–12 tháng thuộc thời kỳ ‘Tin tưởng vs. Hoài nghi’ (theo học thuyết Erik Erikson)

• Hỗ trợ phát triển vận động: Các hoạt động như nằm sấp, massage, khuyến khích với tay... giúp cơ bắp khỏe mạnh, chuẩn bị cho các mốc vận động quan trọng (lẫy, bò, đứng, đi).

Cách giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh từ 0–12 tháng tuổi

Việc áp dụng giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh đơn giản bắt đầu từ những điều gần gũi, bình dị hằng ngày và được chia theo nhiều giai đoạn nhỏ:

• 0 – 3 tháng tuổi: Khởi đầu giác quan & gắn kết

Trong ba tháng đầu đời, con chủ yếu làm quen với thế giới bằng các giác quan. Cơ thể con còn nhỏ bé, cơ cổ chưa vững nên cần được đỡ đầu khi bế. Con bắt đầu nhận ra gương mặt ba mẹ, thích nhìn các vật thể ở khoảng cách gần, thích nghe giọng nói nhẹ nhàng bên tai.

Lúc này, ba mẹ hãy trò chuyện, hát ru, nhìn vào mắt con mỗi khi nói. Mỗi ngày, hãy cho con nằm sấp (tummy time) vài phút. Ba mẹ cũng có thể massage nhẹ nhàng, cho bé cầm tay ba mẹ hoặc chạm vải mềm…

• 3 – 6 tháng tuổi: Khám phá có mục đích

Bước sang giai đoạn này, cơ cổ của con đã cứng cáp hơn, con bắt đầu biết lẫy, xoay người, tay mở ra và bắt đầu biết cầm nắm chủ động. Mắt con cũng dần dõi theo các đồ vật di chuyển chậm.

Đây chính là thời điểm lý tưởng để ba mẹ treo đồ chơi trên nôi hoặc đồ treo có màu sắc để con quan sát. Giai đoạn này cũng có thể bắt đầu cho con làm quen thẻ hình ảnh Glenn Doman, đọc sách bìa cứng hình to, màu rõ. Đồ chơi nhẹ, dễ cầm, có tiếng kêu nhỏ sẽ khuyến khích con phối hợp tay – mắt.

• 6 – 9 tháng tuổi: Vận động nhiều hơn – tương tác mạnh hơn

Giai đoạn này con đã có thể ngồi với sự hỗ trợ của người lớn, những lần lật lẫy cũng trở nên thành thạo hơn, nhiều bé bắt đầu trườn, bò. Con thích cầm, với và chuyển đồ từ tay này sang tay kia vì tay và mắt con đã có sự phối hợp nhịp nhàng. Bé cũng bắt đầu bập bẹ âm đôi (ma-ma, ba-ba).

Ba mẹ hãy chuẩn bị không gian an toàn để con tự do bò, khám phá hoặc thử đặt đồ chơi cách xa tầm với để con tập “chinh phục”. Một số trò chơi nhẹ nhàng khác như chơi ú òa, giấu – tìm đồ vật để rèn khả năng ghi nhớ, còn trò bắt chước âm thanh, gọi tên đồ vật có thể giúp con phát triển ngôn ngữ tự nhiên.

• 9 – 12 tháng tuổi: Tự lập & ngôn ngữ đầu tiên

Khi bước vào giai đoạn 9–12 tháng tuổi, con bắt đầu tập đứng vịn, đi men và bước những bước đầu tiên. Đôi tay con cũng linh hoạt hơn, biết chỉ trỏ, ‘đưa – nhận’ và hiểu những từ đơn giản. Đây là thời điểm tuyệt vời để ba mẹ đọc sách hỏi – đáp, gọi tên khi con chỉ, cho con ngồi ghế ăn cùng gia đình, sắp xếp khối màu hay bỏ quần áo bẩn vào giỏ - những việc nhỏ này vừa rèn thói quen tự lập, vừa gắn kết con với ba mẹ nhiều hơn.

4 giai đoạn giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh từ 0–12 tháng tuổi

Các phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh tiên tiến hiện nay

Bên cạnh những hoạt động thường ngày, nhiều ba mẹ cũng tìm hiểu và lựa chọn các chương trình giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh bài bản, có hệ thống và phù hợp với con. Dưới đây là những phương pháp phổ biến được nhiều gia đình và trường mầm non uy tín áp dụng:

Ba mẹ hãy cùng ME School tìm hiểu sâu hơn về từng phương pháp để có thể tìm thấy chọn lựa phù hợp nhất cho con:

Phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh Montessori                  

Montessori tin rằng mỗi em bé sinh ra đã mang trong mình “hạt mầm” tự lập. Triết lý “Help me to do it myself - Hãy giúp con tự làm” là tinh thần cốt lõi mà Bà Maria Montessori đã khởi xướng và truyền cảm hứng cho hàng triệu ba mẹ trên thế giới.

Montessori tôn trọng mỗi đứa trẻ như một cá thể độc lập và tin rằng trẻ sẵn sàng tự học hỏi nếu có môi trường an toàn, gọn gàng và vừa tầm với. Montessori được bắt đầu ngay từ những tháng đầu đời, khi con còn nằm nôi, quan sát ánh sáng, chạm tay vào món đồ đơn giản. Môi trường gọn gàng, vừa tầm mắt, an toàn – chính là món quà đầu tiên ba mẹ trao cho con. Niềm tin lớn nhất của Montessori là trẻ càng nhỏ càng cần tự do khám phá theo nhịp điệu riêng, và người lớn chỉ đóng vai trò quan sát, hỗ trợ vừa đủ, không làm thay.

Phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh Montessori                  

Phương pháp giáo dục cho trẻ sơ sinh qua hình ảnh Glenn Doman

Glenn Doman đặt niềm tin vững chắc vào câu nói: “Mọi đứa trẻ đều có thể học – nếu ta dạy đúng cách và đúng thời điểm.” 

Trong giai đoạn sơ sinh, Doman không đòi hỏi con học chữ sớm mà bắt đầu bằng việc kích thích thị giác, não phải qua những hình ảnh, từ vựng rõ ràng và những chuyển động nhẹ nhàng. Phương pháp này tin rằng mỗi giây ba mẹ cùng con lật thẻ, đọc từ hay tập bò, nằm sấp… đều là dinh dưỡng nuôi não bộ phát triển phi thường.

Phương pháp giáo dục cho trẻ Shichida

Với Shichida, não phải của trẻ nhỏ giống như một “cánh cửa sáng tạo” có khả năng mở to nhất trong những năm đầu đời. 

Giai đoạn 0–12 tháng là thời điểm vàng để gieo vào con những hạt giống về trí tưởng tượng, phản xạ ghi nhớ và khả năng cảm nhận tinh tế. Niềm tin của Shichida rằng mỗi em bé đều tiếp thu nhanh nhất khi được ôm ấp trong tình yêu thương, trong tiếng nhạc êm dịu cùng giọng nói, giọng kể chuyện dịu ngọt hay khi được khen ngợi và khích lệ nhẹ nhàng.

Phương pháp Shichida là thời điểm vàng để gieo vào con những hạt giống về trí tưởng tượng

Phương pháp giáo dục cho trẻ STEAM

Phương pháp giáo dục STEAM cho rằng trẻ nhỏ là những nhà thám hiểm đầu tiên của chính cuộc đời mình. 

Cách STEAM tiếp cận không hề cần đến các công cụ cầu kỳ, chỉ cần để con được chạm tay vào nước, cát, lá cây, nhìn quả bóng lăn hay quan sát bong bóng bay… là đã đủ để khoa học, kỹ thuật, nghệ thuật và toán học nảy mầm rất tự nhiên trong trí não non nớt. Niềm tin lớn nhất của STEAM là học không tách khỏi việc chơi vui hay khám phá, vì mỗi trải nghiệm nhỏ cũng đều thực sự đáng giá.

Phương pháp dạy trẻ sơ sinh EASY

E.A.S.Y thực chất không phải là một phương pháp giáo dục sớm theo nghĩa “dạy con học”, mà là một trình tự sinh hoạt, hay còn gọi là routine, do Tracy Hogg chia sẻ lần đầu tiên trong quyển sách The Baby Whisperer.

E.A.S.Y – Eat, Activity, Sleep, You time như một “kim chỉ nam” đã mang đến cho nhiều ba mẹ một “công thức” nuôi con nhịp nhàng và hạnh phúc. Với trẻ 0–12 tháng, EASY nghĩa là mỗi ngày con được ăn no khi thức dậy, chơi hoặc vận động nhẹ nhàng như tummy time, massage hay nghe ba mẹ trò chuyện. Khi con buồn ngủ, ba mẹ đặt con xuống giường để con học cách tự chìm vào giấc ngủ an toàn, không cần bế ru quá nhiều. Và khi con ngủ, mẹ sẽ có You time – thời gian để nghỉ ngơi, làm việc yêu thích hay chỉ đơn giản là nạp lại năng lượng cho chính mình.

Phương pháp dạy trẻ sơ sinh EASY - Eat, Activity, Sleep, You time 

Phương pháp giáo dục cho trẻ sơ sinh Steiner

Nhà giáo Rudolf Steiner tin rằng “Mỗi đứa trẻ cần một thế giới bình yên, giàu nhịp điệu và gắn với thiên nhiên để cảm xúc được nuôi dưỡng lành mạnh.”

Steiner trao cho trẻ 0–12 tháng một thế giới thật chậm rãi, êm đềm, nơi con được chạm vào đồ vật mộc mạc, được nghe câu chuyện kể lặp đi lặp lại, được hòa mình với nắng gió ngoài hiên. Niềm tin của Steiner là mỗi đứa trẻ đều cần sự bình yên và nhịp điệu đều đặn để cảm xúc và trí tưởng tượng lớn lên khỏe mạnh — chứ không phải kiến thức nhồi nhét.

Một ngày của con nên đều đặn: giờ ăn, giờ chơi, giờ tắm, giờ ngủ lặp lại như một nhịp thở. Ba mẹ có thể gấp quần áo, kể chuyện, hát ru nhẹ nhàng bên con. Và hơn thế, khoảng thời gian ngoài trời mỗi ngày – dù chỉ vài phút cũng đủ để con nghe tiếng chim hót, ngắm lá cây rung, cảm nhận hơi thở của tự nhiên và từ đó, nuôi dưỡng thế giới bên trong con thật phong phú và bình yên.

Những lưu ý quan trọng khi thực hiện phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh

Hành trình đầu đời của con sẽ trôi qua rất nhanh. Mỗi khoảnh khắc bên con – từ lần đầu con bật cười, lần con chập chững lẫy được, hay đơn giản chỉ là ánh mắt long lanh khi nghe tiếng mẹ – đều quý giá hơn bất cứ phương pháp nào.

Lưu ý quan trọng khi thực hiện phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh

Ba mẹ đừng quên một điều tiên quyết rằng: giáo dục sớm chỉ thực sự có ý nghĩa khi được nuôi dưỡng trên nền tảng tình yêu thương và sự gắn kết. Mọi hoạt động đều nên xuất phát từ nhu cầu, hứng thú tự nhiên của con – không ép buộc, không tạo áp lực, không so sánh. Mỗi em bé đều có nhịp điệu phát triển riêng, và điều quý giá nhất chính là ba mẹ kiên nhẫn đồng hành, lắng nghe, tôn trọng con.

ME School chúc ba mẹ sẽ tìm thấy những cách đồng hành cùng con hiệu quả. Con hạnh phúc, ba mẹ an vui!

• Số điện thoại: 077 999 6000
• Email: mecare@meschool.vn

Khám phá thêm về ME School tại:

Facebook | Instagram | Tiktok